در آیات گذشته به گروه مؤمنان وطوائف مختلفى از کفار اشاره شده بود، ومخصوصاً آنها را به صورت شش گروه بیان کرد، در اینجا مى فرماید: «این دو دسته (مؤمنان وغیرمؤمنان) درباره پروردگارشان به مخاصمه وجدال پرداختند» (هذان خَصْمانِ اخْتَصَمُوا فى رَبِّهِمْ).
سپس چهار نوع مجازات کافرانى را که دانسته وآگاهانه حق را انکار کردند بیان مى کند:
نخست از لباس آنها شروع کرده، مى گوید: «پس کسانى که کافر شدند لباسهایى از آتش براى آنها بریده مى شود» (فَالَّذینَ کَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِیابٌ مِنْ نار).
این جمله ممکن است اشاره به آن باشد که واقعاً قطعاتى از آتش به صورت لباس براى آنها بریده ودوخته مى شود! ویا کنایه از این باشد که آتش دوزخ از هر سو آنها را مانند لباس احاطه مى کند.
دیگر این که: «مایع سوزان وجوشان حمیم دوزخ بر سر آنها ریخته مى شود» (یُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُؤُسِهِمُ الْحَمیمُ).
(آیه 20) واین آب سوزان وجوشان در بدن آنها آن چنان نفوذ مى کند که «هم درونشان را ذوب مى نماید وهم پوستها وبرونشان) را»! (یُصْهَرُ بِه ما فى بُطُونِهِمْ وَالْجُلُودُ).
(آیه 21) سوم این که: «تازیانه ها یا گرزهایى از آهن سوزان براى آنها آماده است» (وَلَهُمْ مَقامِعُ مِنْ حَدید).
(آیه 22) و«هرگاه بخواهند از دوزخ وغم واندوههاى آن خارج شوند آنها را به آن باز مى گردانند، و(به آنان گفته مى شود) بچشید عذاب سوزان را»! (کُلَّما اَرادُوا اَنْ یَخْرُجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ اُعیدُوا فیها وَذُوقُوا عَذابَ الْحَریقِ).
واین چهارمین مجازات آنهاست.
(آیه 23) این آیه وآیه بعد حال مؤمنان صالح را بیان مى کند تا از طریق مقایسه، وضع هر دو گروه کاملا مشخص شود، ودر اینجا پنج نوع پاداش آنها را بازگو کرده، نخست مى گوید: «خداوند کسانى را که ایمان آورده وعمل صالح انجام داده اند در باغهایى از بهشت وارد مى کند که از زیر درختانش نهرها جارى است» (اِنَّ اللهَ یُدْخِلُ الَّذینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ جَنّات تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الاَْنْهارُ).
گروه اول در شعله هاى آتش سوزان غوطهورند واینها در باغهاى بهشت در کنار نهرهاى جارى آرمیده اند.
سپس به زینت ولباس آنها پرداخته، مى گوید: «آنها با دستبندهایى از طلا ومروارید زینت مى یابند ولباسشان در آنجا از حریر است» (یُحَلَّوْنَ فیها مِنْ اَساوِرَ مِنْ ذَهَب وَلُؤلُؤًا وَلِباسُهُمْ فیها حَریرٌ).
واین دو پاداش دیگر آنهاست. واگر در این جهان از پوشیدن این گونه لباسها وزینتها ممنوع بودند به خاطر آن بود که مایه غرور وغفلت مى شد وسبب محرومیت گروه دیگر مى گشت، ولى در آنجا که این مسائل مطرح نیست این ممنوعیتها برداشته مى شود وجبران مى گردد.
(آیه 24) وبالاخره چهارمین وپنجمین موهبتى که خدا به آنها ارزانى مى دارد وصرفاً جنبه روحانى دارد این است که آنها «به سخنان پاکیزه هدایت مى شوند» (وَهُدُوا اِلَى الطَّیِّبِ مِنَ الْقَوْلِ). سخنانى روح پرور، وجمله ها والفاظى نشاط آفرین وکلماتى پر از صفا ومعنویت که روح را در مدارج کمال سیر مى دهد.
وهمچنین «به سوى راه خداوند حمید وشایسته ستایش هدایت مى گردند» (وَهُدُوا اِلى صِراطِ الْحَمیدِ). راه شناسایى خدا ونزدیک شدن معنوى وروحانى به قرب جوار او، راه عشق وعرفان.
آرى! خداوند مؤمنان را با هدایت کردن به سوى این معانى به آخرین درجه لذات روحانى سوق مى دهد.
