(آیه 6) این آیه تأکیدى است بر بحثهاى توحیدى که در آیات قبل گذشت ودر چهار مرحله خلاصه مى شد (توحید خالقیت، حاکمیت ولایت وربوبیت) مى فرماید: کسى که با این صفات گفته شد «او خداوندى است که از پنهان وآشکار با خبر است وشکست ناپذیر ومهربان است» (ذلِکَ عالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهادَةِ الْعَزیزُ الرَّحیمُ).
(آیه 7) این آیه اشاره اى به نظام احسن آفرینش بطور عموم، وسرآغازى براى بیان خلقت انسان ومراحل تکامل او بطور خصوص است، مى فرماید: «او همان کسى است که هرچه را آفرید نیکو آفرید» (اَلَّذى اَحْسَنَ کُلَّ شَىْء خَلَقَهُ).
وبه هر چیز آنچه نیاز داشت داد وبناى کاخ عظیم خلقت را بر «نظام احسن» یعنى بر چنان نظمى استوار کرد که از آن کاملتر تصور نمى شد.
دهنده اى که به گل نکهت وبه گل جان داد *** به هر که آنچه سزا دید حکمتش آن داد!
قرآن سپس با ذکر این مقدمه «آفاقى» وارد بحث «انفسى» مى شود وهمان گونه که در بحث آیات آفاقى از چند شاخه توحید سخن گفت در اینجا نیز از چند موهبت بزرگ در مورد انسانها سخن مى گوید.
نخست مى فرماید: خداوند «آغاز آفرینش انسان را از گِل قرار داد» (وَبَدَأَ خَلْقَ الاِْنْسانِ مِنْ طین). تا هم عظمت وقدرت خود را نشان دهد وهم به این انسان هشدار دهد که تو از کجا آمده اى وبه کجا خواهى رفت.
پیداست این آیه سخن از آفرینش «آدم» مى گوید، نه همه انسانها، چرا که ادامه نسل او در آیه بعد مطرح است، وظاهر این آیه دلیل روشنى است بر خلقت مستقل انسان که بدون واسطه از گِل صورت گرفته است.
(آیه 8) این آیه به آفرینش نسل انسان وچگونگى تولد فرزندان آدم در مراحل بعد اشاره کرده، مى گوید: «سپس نسل او را از عصاره اى از آب ناچیز وبى قدر آفرید» (ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلالَة مِنْ ماء مَهـین).
(آیه 9) این آیه بعد اشاره اى است به مراحل پیچیده تکام انسان در عالم رحم، وهمچنین مراحلى که آدم به هنگام آفرینش از خاک طى نمود، مى فرماید: «سپس (اندام) او را موزون ساخته» (ثُمَّ سَوّیهُ).
«واز روح خویش در وى دمید»! (وَنَفَخَ فیهِ مِنْ رُوحِه).
«وبراى شما گوش وچشمها ودلها قرار داد» (وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالاَْبْصارَ وَالاَْفْئِدَةَ).
«اما کمتر شکر (نعمتهاى) او را به جا مى آورید» (قَلیلاً ما تَشْکُرُونَ).
در آغاز که نطفه منعقد مى شود تنها داراى یک نوع «حیات نباتى» است، یعنى فقط تغذیه ورشد ونمو دارد، ولى از حس وحرکت که نشانه «حیات حیوانى» است وهمچنین قوه ادراکات که نشانه «حیات انسانى» است در آن خبرى نیست.
اما تکامل نطفه در رحم به مرحله اى مى رسد که شروع به حرکت مى کند وتدریجاً قواى دیگر انسانى در آن زنده مى شود، واین همان مرحله اى است که قرآن از آن تعبیر به نفخ روح مى کند.
اضافه «روح» به «خدا» به اصطلاح «اضافه تشریفى» است، یعنى یک روح گرانقدر وپرشرافت که سزاوار است روح خدا نامیده شود در انسان دمیده شد.
