(آیه 12) این آیه وقسمتى از آیات آینده، طرق اساسى تحصیل امیان ومعرفت را نشان مى دهد، نخست دست انسان را گرفته وبه کاوش در اسرار درون و«سیر در عالم انفس» وا مى دارد، ودر آیاتى که بعد از آن خواهد آمد او را به جهان برون وموجودات شگرف عالم هستى توجه مى دهد وبه «سیر آفاقى» مى پردازد.
نخست مى گوید: «ما انسان را از چکیده وخلاصه اى از گل آفریدیم» (وَلَقَدْ خَلَقْنَا الاِْنْسانَ مِنْ سُلالَة مِنْ طین).
(آیه 13) «سپس او را نطفه اى در قرارگاه مطمئن ]=رحم[ (ثُمَّ جَعَلْناهُ نُطْفَةً فى قَرار مَکین).
در حقیقت آیه قبل به آغاز وجود همه انسانها اعم از آدم وفرزندان او اشاره مى کند که همه به خاک باز مى گردند واز گِل برخاسته اند، اما در این آیه به تداوم نسل آدم از طریق ترکیب نطفه نر وماده وقرارگرفتن در قرارگاه رحم توجه مى دهد.
تعبیر از رحم به «قَرار مَکین» (قرارگاه امن وامان) اشاره به موقعیت خاص رحم در بدن انسان است، در واقع در محفوظترین نقطه بدن که از هر طرف کاملا تحت حفاظت است قرار گرفته، ستون فقرات ودنده ها از یک سو، استخوان نیرومند لگن خاصره از سوى دیگر، پوششهاى متعدد شکم از سوى سوم حفاظتى که از ناحیه دستها به عمل مى آید از سوى چهارم، همگى شواهد این قرارگاه امن وامان است.
(آیه 14) بعد به مراحل شگفت آور وبهت آور سیر نطفه در رحم مادر وچهره هاى گوناگون خلقت که یکى بعد از دیگرى در آن قرارگاه امن ودور از دست بشر ظاهر مى شود اشاره کرده، مى فرماید: «سپس نطفه را به صورت علقه ]=خون بسته[، وعلقه را به صورت مضغه ]=چیزى شبیه گوشت جویده شده[ ومضغه را به صورت استخوانهایى درآوردیم، وبر استخوانها گوشت پوشاندیم» (ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظامًا فَکَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْمًا).
جمله «کَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْمًا» یک معجزه علمى است که پرده از روى این مسأله که در آن روز براى هیچ کس روشن نبود بر مى دارد، زیرا قرآن نمى گوید: ما مضغه را تبدیل به استخوان وگوشت کردیم، بلکه مى گوید: ما مضغه را تبدیل به استخوان کردیم وبر استخوانها لباس گوشت پوشاندیم، اشاره به این که مضغه نخست تبدیل به استخوان مى شود وبعد از آن گوشت روى آن را مى پوشاند.
ودر پایان آیه به آخرین مرحله که در واقع مهمترین مرحله آفرینش بشر است با یک تعبیر سربسته وپرمعنى اشاره کرده، مى فرماید: «سپس ما آن را آفرینش تازه اى دادیم» (ثُمَّ اَنْشَأْناهُ خَلْقًا آخَرَ).
این همان مرحله اى است که جنین وارد حیات انسانى مى شود، که در روایات اسلامى از آن تعبیر به مرحله «نفخ روح» (دمیدن روح در کالبد) شده، واینجاست که انسان را از همه جهان ممتاز مى سازد، وبه او شایستگى خلافت خدا در زمین رامى دهد.
«پس بزرگ وپربرکت است خدایى که بهترین آفرینندگان است» (فَتَبارَکَ اللهُ اَحْسَنُ الْخالِقینَ).
آفرین بر این قدرت نمایى بى نظیر که در ظلمتکده رحم این چنین تصویر بدیعى با این همه عجائب وشگفتیها، بر قطره آبى نقش مى زند.
آفرین بر آن علم وحکمتى که این همه استعداد ولیاقت وشایستگى را در چنین موجود ناچیزى ایجاد مى کند آفرین بر او وبر خلقت بى نظیرش.
(آیه 15) این آیه از مسأله توحید وشناخت مبدء به طرز زیبا وظریفى به مسأله «معاد» منتقل مى شود، ومى گوید: این انسان با همه شگفتیهایش تا ابد زنده نمى ماند، زمانى فرا مى رسد که این ساختمان عجیب از هم فرو مى ریزد و«شما بعد از این زندگى همگى مى میرید» (ثَمَّ اِنَّکُمْ بَعْدَ ذلِکَ لَمَیِّتُونَ).
(آیه 16) ولى براى این که این تصور پیش نیاید که با مردن انسان همه چیز پایان مى گیرد پس این آفرینش با این همه شکوه وعظمت براى این چند روز زندگى امرى بیهوده بوده است بلافاصله مى افزاید: «سپس در روز قیامت (بار دیگر به زندگى باز مى گردید و) برانگیخته مى شوید» البته در سطحى عالیتر ودر جهانى وسیعتر وگسترده تر (ثُمَّ اِنَّکُمْ یَوْمَ الْقِیمَةِ تُبْعَثُونَ).
