(آیه 32) از آغاز این سوره تا به اینجا طرق حساب شده مختلفى براى پیشگیرى از آلودگیهاى جنسى مطرح شده است.
در اینجا به یکى دیگر از مهمترین طرق مبارزه با فحشاء که ازدواج ساده وآسان، وبى ریا وبى تکلف است، اشاره شده، زیرا این نکته مسلم است که براى برچیدن بساط گناه، باید از طریق اشباع صحیح ومشروع غرائز وارد شد، آیه شریفه مى فرماید: «ومردان وزنان بى همسر را همسر دهید، وهمچنین غلامان وکنیزان صالح ودرستکارتان را» (وَاَنْکِحُوا الاَْیامى مِنْکُمْ وَالصّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَاِمائِکُمْ).
بدون شک اصل تعاون اسلامى ایجاب مى کند که مسلمانان در همه زمینه ها به یکدیگر کمک کنند ولى تصریح به این امر در مورد ازدواج دلیل بر اهمیت ویژه آن است.
اهمیت این مسأله تا به آن پایه است که در حدیثى از امیرمؤمنان على(علیه السلام)مى خوانیم: «بهترین شفاعت آن است که میان دو نفر براى امر ازدواج میانجیگرى کنى، تا این امر به سامان برسد»!
واز آنجا که یک عذر تقریباً عمومى وبهانه همگانى براى فرار از زیربار ازدواج وتشکیل خانواده مسأله فقر ونداشتن امکانات مالى است قرآن به پاسخ آن پرداخته، مى فرماید: از فقر وتنگدستى آنها نگران نباشید ودر ازدواجشان بکوشید چرا که «اگر فقیر وتنگدست باشند خداوند آنها را از فضل خود بى نیاز مى سازد» (اِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللهُ مِنْ فَضْلِه).
وخداوند قادر بر چنین کارى هست، چرا که «خداوند واسع وعلیم است» (وَاللهُ واسِعٌ عَلیمٌ).
قدرتش آن چنان وسیع است که پهنه عالم هستى را فرا مى گیرد، وعلم او چنان گسترده است که از نیات همه کس مخصوصاً آنها که به نیت حفظ عفت وپاکدامنى اقدام به ازدواج مى کنند آگاه است، وهمه را مشمول فضل وکرم خود قرار خواهد داد.
بعد از ازدواج، شخصیت انسان تبدیل به یک شخصیت اجتماعى مى شود وخود را شدیداً مسؤول حفظ همسر و آبروى خانواده وتأمین وسائل زندگى فرزندان آینده مى بیند، به همین دلیل تمام هوش وابتکار واستعداد خود را به کار مى گیرد ودر حفظ درآمدهاى خود وصرفه جویى، تلاش مى کند ودر مدت کوتاهى مى تواند بر فقر چیره شود.
وبدون شک امدادهاى الهى ونیروهاى مرموز معنوى نیز به کمک چنین افراد مى آید که براى انجام وظیفه انسانى وحفظ پاکى خود اقدام به ازدواج مى کنند.
(آیه 33) ولى از آنجا که گاه با تمام تلاش وکوشش که خود انسانودیگران مى کنند وسیله ازدواج فراهم نمى گردد وخواه وناخواه انسان مجبور است مدتى را با محرومیت بگذراند، مبادا کسانى که در این مرحله قراردارند گمان کنند که آلودگى جنسى براى آنها مجاز است، وضرورت چنین ایجاب مى کند، لذا بلافاصله در این آیه دستور پارسایى را هر چند مشکل باشد به آنهاداده، مى گوید: «وآنها که وسیله ازدواج ندارند باید عفت پیشه کنند، تا خداوندآنان را به فضلش بى نیاز سازد» (وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذینَ لا یَجِدُونَ نِکاحًا حَتّى یُغْنِیَهُمُ اللهُ مِنْ فَضْلِه).
سپس از آنجا که اسلام به هر مناسبت سخن از بردگان به میان آید عنایت وتوجه خاصى به آزادى آنها نشان مى دهد، از بحث ازدواج، به بحث آزادى بردگان از طریق «مکاتبه» ـبستن قرارداد براى کارکردن غلامان وپرداختن مبلغى به اقساط به مالک خود وآزاد شدن پرداخته، مى گوید: «وبردگانى که از شما تقاضاى مکاتبه (براى آزادى) مى کنند با آنها قرارداد ببندید، اگر رشد وصلاح در آنان احساس مى کنید» (وَالَّذینَ یَبْتَغُونَ الْکِتابَ مِمّا مَلَکَتْ اَیْمانُکُمْ فَکاتِبُوهُمْ اِنْ عَلِمْتُمْ فیهِمْ خَیْرًا).
سپس براى این که بردگان به هنگام اداى این اقساط به زحمت نیفتند دستور مى دهد که «چیزى از مال خداوند که به شما داده است به آنها بدهید» (وَآتُوهُمْ مِنْ مالِ اللهِ الَّذى آتیکُمْ).
هدف واقعى این است که مسلمانان این گروه مستضعف را تحت پوشش کمکهاى خود قرار دهند تا هر چه زودتر خلاصى یابند.
در دنباله آیه به یکى از اعمال بسیار زشت بعضى از دنیا پرستان در مورد بردگان اشاره کرده، مى فرماید: «کنیزان خود را به خاطر تحصیل متاع زودگذر دنیا مجبور به خودفروشى نکنید، اگر آنها مى خواهند پاک بمانند»! (وَلا تُکْرِهُوا فَتَیاتِکُمْ عَلَى الْبِغاءِ اِنْ اَرِدْنَ تَحَصُّنًا لِتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَیوةِ الدُّنْیا).
این آیه نشان مى دهد که تا چه حد در عصر جاهلیت مردم گرفتار انحطاط وسقوط اخلاقى بودند که حتى بعد از ظهور اسلام نیز بعضاً به کار خود ادامه مى دادند، تا این که آیه فوق نازل شد وبه این وضع ننگین خاتمه داد، اما متأسفانه در عصر ما که بعضى آن را عصر جاهلیت قرن بیستم نام نهاده اند در بعضى از کشورها که دم از تمدن وحقوق بشر مى زنند این عمل به شدت ادامه دارد.
در پایان آیه ـچنانکه روش قرآن استـ براى این که راه بازگشت را به روى گنهکاران نبندد بلکه آنها را تشویق به توبه واصلاح کند مى گوید: «وهر کس آنها را بر این کار اکراه کند (سپس پشیمان گردد) خداوند بعد از اکراه آنها آمرزنده ومهربان است» (وَمَنْ یُکْرِهْهُنَّ فَاِنَّ اللهَ مِنْ بَعْدِ اِکْراهِهِنَّ غَفُورٌ رَحیمٌ).
(آیه 34) در این آیه ـهمان گونه که روش قرآن استـ به صورت یک جمع بندى اشاره به بحثهاى گذشته کرده، مى فرماید: «ما بر شما آیاتى فرستادیم که حقائق بسیارى را تبیین مى کند» (وَلَقَدْ اَنْزَلْنا اِلَیْکُمْ آیات مُبَیِّنات).
ونیز «مثلها واخبارى از کسانى که پیش از شما بودند» وسرنوشت آنها درس عبرتى براى امروز شماست «وَمَثَلاً مِنَ الَّذینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ).
«وموعظه وپند واندرزى براى پرهیزکاران» (وَمَوْعِظَةً لِلْمُتَّقینَ).
