در حدیثى از پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) چنین نقل شده: «هر کس سوره انبیاء را بخواند خداوند حساب او را آسان مى کند (ودر محاسبه اعمالش در روز قیامت سختگیرى نخواهد کرد) وهر پیامبرى که نام او در قرآن ذکر شده با او مصافحه کرده وسلام مى فرستد».
پیداست خواندن مقدمه اى است براى اندیشیدن، واندیشیدن مقدمه اى براى ایمان وعمل.
(آیه 1) این سوره با یک هشدار نیرومند به عموم مردم آغاز مى شود، هشدارى تکاندهنده وبیدار کننده، مى گوید: «حساب مردم به آنها نزدیک شده، در حالى که آنها در غفلتند وروى گردانند» (اِقْتَرَبَ لِلنّاسِ حِسابُهُمْ وَهُمْ فى غَفْلَة مُعْرِضُونَ).
عمل آنها نشان مى دهد که این غفلت وبى خبرى سراسر وجودشان را گرفته وگرنه چگونه ممکن است انسان ایمان به نزدیکى حساب، آن هم از حسابگرى فوق العاده دقیق، داشته باشد واین چنین همه مسائل را سرسرى بگیرد وآلوده هرگونه گناه باشد؟
منظور از نزدیک شدن حساب وقیامت آن است که باقیمانده دنیا در برابر آنچه گذشته کم است، وبه همین دلیل رستاخیز نزدیک خواهد بود (نزدیک نسبى) بخصوص این که از پیامبر اسلام(ص) نقل شده که فرمود: «بعثت من وروز قیامت مانند این دو است»! (به انگشت «سبابه» و«وسطى» که در کنار هم قرار دارند اشاره فرمود).
(آیه 2) این آیه یکى از نشانه هاى اعراض وروى گردانى آنها را به این صورت بیان مى کند، مى فرماید: «هیچ یادآورى تازه اى از طرف پروردگارشان براى آنها نمى آید، مگر آنکه با بازى (وشوخى) به آن گوش مى دهند»! (ما یَأْتیهِمْ مِنْ ذِکْر مِنْ رَبِّهِمْ مُحْدَث اِلاَّ اسْتَمَعُوهُ وَهُمْ یَلْعَبُونَ).
در حالى که اگر حتى یک بار به صورت جدّى با آن برخورد کنند چه بسا مسیر زندگانى آنها در همان لحظه تغییر پیدا مى کند.
(آیه 3) باز براى تأکید بیشتر مى گوید: «آنها در حالى هستند که دلهایشان در لهو وبى خبرى فرو رفته است» (لاهِیَةً قُلُوبُهُمْ).
زیرا آنها از نظر ظاهر همه مسائل جدى را لعب وبازى وشوخى مى پندارند.
وطبیعى است چنین کسانى هرگز راه سعادت را نخواهند یافت.
بعد به گوشه اى از نقشه هاى شیطانى آنها اشاره کرده، مى فرماید: «واین ظالمان گفتگوهاى درگوشى خود را (که براى توطئه انجام مى دهند) پنهان مى دارند، ومى گویند: آیا این جز یک بشر عادى همچون شماست»؟ (وَاَسَرُّوا النَّجْوَى الَّذینَ ظَلَمُوا هَلْ هذا اِلاّ بَشَرٌ مِثْلُکُمْ).
حال که او یک بشر عادى بیش نیست لابد این کارهاى خارق العاده او ونفوذ سخنش چیزى جز سحر نمى تواند باشد «پس آیا شما به سراغ سِحر مى روید با این که مى بینید»؟ (اَفَتَأْتُونَ السِّحْرَ وَاَنْتُمْ تُبْصِرُونَ).
آنها در این گفتارشان روى دو چیز تکیه داشتند، یکى بشر بودن پیامبر(ص) ودیگرى برچسب سِحر، ودر آیات بعد برچسبهاى دیگرى نیز خواهد آمد که قرآن به آنها پاسخ مى دهد.
(آیه 4) قرآن به صورت کلى به آنها از زبان پیامبر(ص) چنین پاسخ مى گوید: (پیامبر) گفت: پروردگارم همه سخنان را، چه در آسمان باشد وچه در زمین مى داند واو شنوا وداناست» (قالَ رَبّى یَعْلَمُ الْقَوْلَ فِى السَّماءِ وَالاَْرْضِ).
چنین تصور نکنید که سخنان مخفیانه وتوطئه هاى پنهانى شما بر او مخفى باشد، «چرا که او هم شنوا وهم داناست» (وَهُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ). او همه چیز را مى داند واز همه کار باخبر است، نه تنها سخنان را مى شنود، بلکه از اندیشه هایى که از مغزها مى گذرد، وتصمیمهایى که در سینه ها پنهان است آگاه است.
(آیه 5) بعد از ذکر دو قسمت از بهانه جوییهاى مخالفان، به چهار قسمت دیگر از آن پرداخته چنین مى گوید: «آنها گفتند: (آنچه محمد آورده وحى نیست) بلکه خوابهاى آشفته است» که آنها را حقیقت وواقعیت مى پندارد! (بَلْ قالُوا اَضْغاثُ اَحْلام).
وگاه این سخن خود را عوض مى کنند ومى گویند: او مرد دروغگویى است که این سخنان را «به خدا افترا بسته»! (بَلِ افْتَریهُ).
وگاه مى گویند: «نه او یک شاعر است» واین آیات مجموعه اى از تخیلات شاعرانه اوست (بَلْ هُوَ شاعِرٌ).
ودر آخرین مرحله مى گویند: از همه اینها که بگذریم اگر او راست مى گوید که فرستاده خداست «پس باید معجزه اى براى ما بیاورد همان گونه که پیامبران پیشین با معجزات فرستاده شدند» (فَلْیَأْتِنا بِایَة کَما اُرْسِلَ الاَْوَّلُونَ).
بررسیهاى این نسبتهاى ضد ونقیض به پیامبر(ص) خود بهترین دلیل بر آن است که آنها حق طلب نبودند، بلکه هدفشان بهانه جویى وبه اصطلاح بیرون کردن حریف از میدان به هر قیمت وبه هر صورت بوده است.
