(آیه 50) در آیات مختلف قرآن کراراً از داستان آفرینش آدم وسجده فرشتگان براى او وسرپیچى ابلیس، سخن به میان آمده است، ولى همان گونه که قبلا هم اشاره کرده ایم این تکرارها همواره نکته هایى دارد ودر هر مورد نکته اى در نظر بوده است.
واز آنجا که در بحثهاى گذشته چگونگى موضع گیرى ثروتمندان مستکبر ومغرور، در مقابل تهى دستان مستضعف، وعاقبت کار آنها تجسم یافته بود، در اینج از مسأله ابلیس وسرپیچى او از سجده بر آدم سخن به میان مى آورد تا بدانیم از آغاز، غرور سرچشمه کفر وطغیان بوده است.
به علاوه این داستان مشخص مى کند که انحرافات از وسوسه هاى شیطانى سرچشمه مى گیرد.
نخست مى گوید: به یاد آرید «زمانى را که به فرشتگان گفتیم: براى آدم سجده کنید،آنها همگى سجده کردند جز ابلیس» (وَاِذْ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لاِدَمَ فَسَجَدُوا اِلاّ اِبْلیسَ).
این استثناء ممکن است این توهّم را بهوجود آورد که ابلیس از جنس فرشتگان بود، در حالى که فرشتگان معصومند، پس چگونه او راه طغیان وکفر را پوئید؟!
لذا بلافاصله اضافه مى کند: «او از جن بود، سپس از فرمان پروردگارش خارج شد» (کانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ اَمْرِ رَبِّه).
او از فرشتگان نبود، ولى به خاطر بندگى واطاعت وقرب به پروردگار در صف فرشتگان جاى گرفت، وحتى شاید معلم آنان بود، اما به خاطر کبر وغرور رانده ترین ومنفورترین موجود در درگاه خدا شد.
سپس مى گوید: «آیا با این حال او وفرزندانش را به جاى من اولیاى خود انتخاب مى کنید»؟! (اَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّیَّتَهُ اَوْلِیاءَ مِنْ دُونى).
«در حالى که آنها دشمن شما هستند» (وَهُمْ لَکُمْ عَدُوٌّ). دشمنانى سرسخت وقسم خورده که تصمیم به گمراهى وبدبختى همه شما گرفته اند.
فرمانبردارى از شیطان وفرزندانش به جاى اطاعت خدا «چه جایگزین بدى است براى ستمکاران»! (بِئْسَ لِلظّالِمینَ بَدَلاً).
کدام عاقل دشمن را که از روز نخست، کمر به نابودیش بسته، وبر این دشمنى سوگند یاد کرده، به عنوان ولىّ ورهبر وراهنما وتکیه گاه مى پذیرد؟!
(آیه 51) این آیه دلیل دیگرى بر ابطال این پندار غلط اقامه کرده، مى گوید: «من هرگز آنها ]=ابلیس وفرزندانش[ را به هنگام آفرینش آسمانها وزمین، ونه به هنگام آفرینش خودشان حاضرنساختم» (ما اَشْهَدْتُهُمْ خَلْقَ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ وَلا خَلْقَ اَنْفُسِهِمْ).تا از آنها در آفرینش جهان کمک بگیریم یا از اسرار خلقت آگاهومطلع شوند.
بنابراین کسى که هیچ گونه دخالتى در آفرینش جهان وحتى نوع خود نداشته واز اسرار ورموز خلقت به هیچوجه آگاه نیست چگونه قابل ولایت یا پرستش استودر پایان اضافه مى کند: «ومن هیچ گاه گمراه کنندگان را دستیار خود قرار نمى دهم» (وَما کُنْتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلّینَ عَضُدًا).
یعنى آفرینش بر پایه راستى ودرستى وهدایت است، موجودى که برنامه اش اضلال وافساد است در اداره این نظام، جائى نمى تواند داشته باشد.
(آیه 52) این آیه مجدداً هشدار مى دهد که به خاطر بیاورید «روزى را که (خداوند) مى گوید: همتایانى را که براى من مى پنداشتید صدا بزنید» تا به کمک شما بشتابند (وَیَوْمَ یَقُولُ نادُوا شُرَکاءِىَ الَّذینَ زَعَمْتُمْ).
یک عمر ازآنها دم مى زدید، ودر آستانشان سجده مى نمودید،اکنون که امواج عذاب وکیفر اطراف شما را احاطه کرده فریاد بزنید لااقل ساعتى به کمکتان بشتابند.
آنها که گویا هنوز رسوبات افکار این دنیا را در مغز دارند فریاد مى زنند و«آنها را مى خوانند، ولى (این معبودهاى پندارى حتى) پاسخ به نداى آنها نمى دهند» تا چه رسد به این که به کمکشان بشتابند (فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ یَسْتَجیبُوا لَهُمْ).
«ودر میان این دو گروه کانون هلاکتى قرار دادیم» (وَجَعَلْنا بَیْنَهُمْ مَوْبِقًا).
(آیه 53) واین آیه سرانجامِ کار پیروان شیطان ومشرکان را چنین بیان مى کند: «و(در آن روز) گنهکاران آتش (دروزخ) را مى بینند» (وَرَءَا الُْمجْرِمُونَ النّارَ). وآتشى که هرگز آن را باور نکرده بودند در برابر چشمان آنها آشکار مى شود.
در اینجا به اشتباهات گذشته خود پى مى برند: «ویقین مى کنند که با آن در مى آمیزند» (فَظَنُّوا اَنَّهُمْ مُواقِعُوها).
«و(نیز به یقین مى فهمند که) هیچ گونه راه گریزى از آن نخواهند یافت» (وَلَمْ یَجِدُوا عَنْها مَصْرِفًا).
نه معبوهاى ساختگیشان به فریادشان مى رسند، نه شفاعت شفیعان در باره آنها مؤثر است، ونه با کذب ودروغ ویا توسل به «زر» و«زور» مى توانند از چنگال آتش روزخ، آتشى که اعمالشان آن را شعلهور ساخته رهایى یابند.
