(آیه 67) در بحثهاى گذشته کفتگوهایى پیرامون مشرکان داشتیم، از آنجا که مشرکان بطور خصوص ومخالفان اسلام بطور عموم، جر وبحثهایى با پیامبر(صلى الله علیه وآله)پیرامون مسائل واحکام تازه اسلام داشتند ونسخ ودگرگونى قسمتهایى از احکام شرایع پیشین را نقطه ضعفى براى شریعت اسلام مى پنداشتند در حالى که این دگرگونیها نه تنها ضعف نبود بلکه یکى از برنامه هاى تکامل ادیان محسوب مى شد، لذا در این آیه مى فرماید «براى هر امتى عبادتى قرار دادیم تا آن عبادت را (در پیشگاه خدا) انجام دهند» (لِکُلِّ اُمَّة جَعَلْنا مَنْسَکًا هُمْ ناسِکُوهُ).
آیه گویاى این حقیقت است که امتهاى پیشین هرکدام برنامه اى مخصوص به خود داشتند که در آن شرایط خاص از نظر زمان ومکان وجهات دیگر کاملترین برنامه بوده است، ولى مسلماً با دگرگون شدن آن شرایط لازم بود احکام تازه ترى جانشین آنها شود.
لذا به دنبال این سخن اضافه مى کند: «پس نباید در این امر با تو به نزاع برخیزند» (فَلا یُنازِعُنَّکَ فِى الاَْمْرِ).
به سوى پروردگارت دعوت کن که برهدایت مستقیم قراردارى» وراه راست همین است که تو مى پویى (وَادْعُ اِلى رَبِّکَ اِنَّکَ لَعَلى هُدًى مُسْتَقیم).
هرگز گفتگوها وایرادهاى بى پایه آنان در روحیه تو کمترین اثرى نگذارد که دعوتتت به سوى خداست، ومسیر تو هدایت، وراهت مستقیم است!
(آیه 68) «واگر آنها با تو به جدال برخیزند (وسخنان تو در دل آنها اثر نگذارد در پاسخ آنها) بگو: خدا از اعمالى که شما انجام مى دهید آگاهتر است» (وَاِنْ جادَلُوکَ فَقُلِ اللهُ اَعْلَمُ بِما تَعْمَلُونَ).
(آیه 69) «وخداوند روز قیامت در میان شما در آنچه اختلاف داشتید داورى مى کند» (اَللهُ یَحْکُمُ بَیْنَکُمْ یَوْمَ الْقِیمَةِ فیما کُنْتُمْ فیهِ تَخْتَلِفُونَ). در صحنه قیامت که صحنه بازگشت به توحید ویکپارچگى وبرطرف شدن اختلافات است حقایق را براى همه شما آشکار مى سازد.
(آیه 70) واز آنجا که قضاوت وداورى در قیامت نسبت به اختلافات واعمال بندگان نیاز به علم وآگاهى وسیعى به همه آنها دارد، در این آیه اشاره به علم بى پایان خدا کرده، چنین مى گوید: «آیا نمى دانى که خداوند آنچه را که در آسمانها وزمین است مى داند»؟ (اَلَمْ تَعْلَمْ اَنَّ اللهَ یَعْلَمُ ما فِى السَّمواتِ وَالاَْرْضِ).
آرى « همه اینها در کتابى ثبت است» (اِنَّ ذلِکَ فى کِتاب).
کتاب علم بى پایان خداوند، کتاب عالم هستى وجهان علت ومعلول، جهانى که چیزى در آن گم نمى شود ونابود نمى گردد.
ولذا در آخرین جمله مى فرماید: «این بر خداوند آسان است» (اِنَّ ذلِکَ عَلَى اللهِ یَسیرٌ). چرا که همگى موجودات با تمامى خصوصیاتشان نزد او حضور دارند.
(آیه 71) باز قرآن سخن از مشرکان وبرنامه هاى غلط آنها مى گوید.
واز آنجا که یکى از روشنترین دلائل بطلان شرک وبت پرستى این است که هیچ گونه دلیل عقلى ونقلى بر جواز این عمل دلالت نمى کند، در این آیه مى فرماید: «وآنها غیر از خدا چیزهایى را مى پرستند که هیچ گونه دلیلى خداوند براى آن نازل نکرده است» (وَیَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللهِ ما لَمْ یُنَزِّلْ بِه سُلْطانًا).
در واقع این ابطال اعتقاد بت پرستان است که معتقد بودند خدا اجازه بت پرستى را به آنها داده، واین بتها شفیعان درگاه او مى باشند.
سپس اضافه مى کند: آنها معبودهایى را مى پرستند که: «علم ودانشى به حقانیت آنها ندارند» (وَما لَیْسَ لَهُمْ بِه عِلْمٌ). یعنى نه از طریق دستور الهى، ونه از طریق دلیل عقل هیچ حجت وبرهانى براى کار خود مطلقاً ندارند.
بدیهى است کسى که در اعتقاد واعمال خود متکى به دلیل روشنى نیست، ستمگر است، هم به خویش ستم کرده، وهم به دیگران، وبه هنگام گرفتار شدن در چنگال مجازات الهى هیچ کس قدرت دفاع از او ندارد، لذا در پایان آیه مى گوید: «وبراى ستمکاران یاور وراهنمایى نیست» (وَما لِلظّالِمینَ مِنْ نَصیر).
(آیه 72) سپس به عکس العمل بت پرستان در برابر آیات خدا، وشدت لجاجت وتعصب آنها در یک جمله کوتاه اشاره کرده، مى گوید: «وهنگامى که آیات روشن ما (که بهره گیرى از آن براى هر صاحب عقلى آسان است) بر آنها خوانده مى شود، در چهره کافران آثار انکار را به خوبى مشاهده مى کنى» (وَاِذا تُتْلى عَلَیْهِمْ آیاتُنا بَیِّنات تَعْرِفُ فى وُجُوهِ الَّذینَ کَفَرُوا الْمُنْکَرَ).
در حقیقت هنگام شنیدن این آیات بینات، تضادى در میان منطق زنده قرآن وتعصبات جاهلانه آنها پیدا مى شود، وچون حاضر به تسلیم در برابر حق نیستند، بى اختیار آثار آن در چهره هاشان به صورت علامت انکار نقش مى بندد.
نه تنها اثر انکار وناراحتى در چهره هاشان نماینان مى شود، بلکه بر اثرشدت تعصب ولجاج «نزدیک است برخیزند وبا مشتهاى گره کرده خود به کسانى که آیات ما را بر آنها مى خوانند حمله کنند»! (یَکادُونَ یَسْطُونَ بِالَّذینَیَتْلُونَ عَلَیْهِمْ آیاتِنا).
قرآن در برابر این بى منطقان به پیامبر(صلى الله علیه وآله)دستور مى دهد: «به آنها بگو: آیا (مى خواهید) من شما را به بدتر از این خبر دهم! (بدتر از این) همان آتش سوزنده ]=دوزخ[ است»! (قُلْ اَفَاُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذلِکُمُ النّارُ).
یعنى اگر به زعم شما این آیات بینات الهى شر است، چون با افکارمنحرف ونادرستتان هماهنگ نیست، من، بدتر از این را به شما معرفى مى کنم،که همان مجازات دردناک الهى است که در برابر این لجاج وعناد سرانجام دامانتان را خواهد گرفت.
همان آتش سوزانى «که خداوند به کافران وعده داده، وبد سرانجامى است» (وَعَدَهَا اللهُ الَّذینَ کَفَرُوا وَبِئْسَ الْمَصیرُ).
در حقیقت در برابر این آتش مزاجان پرخاشگر که شعله هاى عصبیت ولجاج، همواره در درونشان افروخته است، پاسخى جز آتش دوزخ نیست! چرا که همیشه مجازات الهى تناسب نزدیکى با چگونگى گناه وعصیان دارد.
