(آیه 13) بعد از بیان اجمالى این داستان، قرآن مجید به شرح تفصیلى آن ضمن چهارده آیه پرداخته وسخن را در این زمینه چنین آغاز مى کند: «ما داستان آنها را بحق براى تو بازگو مى کنیم» (نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْکَ نَبَأَهُمْ بِالْحَقِّ).
«آنها جوانانى بودند که به پروردگارشان ایمان آوردند وما بر هدایتشان افزودیم» (اِنَّهُمْ فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْناهُمْ هُدًى).
از آیات قرآن بطور اشاره واز تواریخ به صورت مشروح این حقیقت استفاده مى شود که اصحاب کهف در محیط وزمانى مى زیستند که بت پرستى وکفر، آنها را احاطه کرده بود ویک حکومت جبّار وستمگر که معمولاً حافظ وپاسدار شرک وکفر وجهل وغارتگرى وجنایت است بر سر آنها سایه شوم افکنده بود.
اما این گروه از جوانمردان که از هوش وصداقت کافى برخوردار بودند به فساد این آیین پى بردند وتصمیم بر قیام گرفتند ودر صورت عدم توانایى مهاجرت کردن از آن محیط آلوده.
(آیه 14) لذا قرآن به دنبال بحث گذشته مى گوید: «ودلهایشان را محکم ساختیم، در آن هنگام که قیام کردند وگفتند: پروردگار ما پروردگار آسمانها وزمین است» (وَرَبَطْنا عَلى قُلُوبِهِمْ اِذْ قامُوا فَقالُوا رَبُّنا رَبُّ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ).
«هرگز غیر او معبودى را نمى خوانیم» (لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِه اِلهًا).
که «اگر چنین کنیم سخنى به گزاف گفته ایم» (لَقَدْ قُلْنا اِذًا شَطَطًا).
در واقع این جوانمردان با ایمان براى اثبات توحید ونفى (آلهه) به دلیل روشنى دست زدند، وآن این که ما بهوضوح مى بینیم که این آسمان وزمین پروردگارى دارد که وجود نظام آفرینش دلیل بر هستى اوست، ما هم بخشى از این مجموعه هستى مى باشیم، بنابراین پروردگار ما نیز همان پروردگار آسمانها وزمین است.
(آیه 15) سپس به دلیل دیگرى نیز توسل جستند وآن این که: «این قوم ما معبودهایى جز خدا انتخاب کرده اند» (هؤُلاءِ قَوْمُنَا اتَّخَذُوا مِنْ دُونِه الِهَةً).
آخر مگر اعتقاد بدون دلیل وبرهان ممکن است «چرا آنان دلیل آشکارى براى الوهیت آنها نمى آورند؟» (لَوْلا یَأْتُونَ عَلَیْهِمْ بِسُلْطان بَیِّن).
آیا پندار وخیال یا تقلید کورکورانه مى تواند دلیلى بر چنین اعتقادى باشد؟ این چه ظلم فاحش وانحراف بزرگى است.
«پس چه کسى ظالمتر است از آن کس که به خدا دروغ ببندد» (فَمَنْ اَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللهِ کَذِبًا).
این «افترا» هم ستمى است بر خویشتن، چرا که انسان سرنوشت خود را به دست عوامل بدبختى وسقوط سپرده، وهم ظلمى است بر جامعه اى که این نغمه را در آن سر مى دهد وبه انحراف مى کشاند، وهم ظلمى است به ساحت قدس پروردگار واهانتى است به مقام بزرگ او.
(آیه 16) این جوانمردان موحد تا آنجا که در توان داشتند براى زدودن زنگار شرک از دلها، ونشاندن نهال توحید در قلبها، تلاش وکوشش کردند، اما آنقدر غوغاى بت وبت پرستى در آن محیط بلند بود که نغمه هاى توحیدى آنها در گلویشان گم شد.
ناچار براى نجات خویشتن ویافتن محیطى آماده تر تصمیمى به «هجرت» گرفتند، ولذا در میان خود به مشورت پرداخته با یکدیگر چنین گفتند: «هنگامى که از این قوم بت پرست وآنچه را جز خدا مى پرستند کناره گیرى کردید (وحساب خود را از آنها جدا نمودید) به غار پناهنده شوید» (وَاِذِاعْتَزَلْتُمُوهُمْ وَما یَعْبُدُونَ اِلاَّ اللهَ فَأْوُوا اِلَى الْکَهْفِ).
«تا پروردگارتان رحمتش را بر شما بگستراند وراهى به سوى آرامش وآسایش ونجات از این مشکل به رویتان بگشاید» (یَنْشُرْ لَکُمْ رَبُّکُمْ مِنْ رَحْمَتِه وَیُهَیِّـئْ مِنْ اَمْرِکُمْ مِرْفَقًا).
