براساس آنچه در تواریخ اسلامى آمده، پیامبر(صلى الله علیه وآله)در سال سوم بعثت مأمور ابلاغ این دعوت شد; بستگان نزدیکش را به خانه ابوطالب دعوت کرد، آنها در آن روز حدود چهل نفر بودند، بعد از صرف غذا چنین فرمود: «... من خیر دنیا وآخرت را براى شما آورده ام، وخداوند به من دستور داده است که شما را دعوت به این آیین کنم، کدامیک از شما مرا در این کار یارى خواهد کرد، تا برادر من ووصىّ وجانشین من باشد؟
جمعیت همگى سر باز زدند جز على(علیه السلام) که از همه کوچکتر بود برخاست وعرض کرد: اى پیامبر خدا! من در این راه یار ویاور توام.
پیامبر(صلى الله علیه وآله)دست بر گردن على(صلى الله علیه وآله)نهاد وفرمود: «این برادر ووصى وجانشین من در میان شماست، سخن او را بشنوید وفرمانش را اطاعت کنید».
(آیه 221) در اینجا بار دیگر به بحث آیات قبل پیرامون تهمت دشمنان به پیامبر(صلى الله علیه وآله)درباره این که قرآن القائات شیاطین است باز مى گردد وبا بیانى رسا وکوبنده مجدداً به آنها پاسخ مى دهد.
مى گوید: «آیا به شما خبر بدهم شیاطین بر چه کسى نازل مى شوند»؟! (هَلْ اُنَـبِّـئُـکُمْ عَلى مَنْ تَنَزَّلُ الشَّیاطینُ).
(آیه 222) «آنها بر هر دروغگوى گنهکار نازل مى گردند»؟ (تَنَزَّلُ عَلى کُلِّ اَفّاک اَثیم).
(آیه 223) «شیاطین آنچه را مى شنوند (توأم با دروغهاى بسیار به دوستان خود) القاء مى کنند واکثرشان دروغگو هستند» (یُلْقُونَ السَّمْعَ وَاَکْثَرُهُمْ کاذِبُونَ).
کوتاه سخن این که القائات شیطانى، نشانه هاى روشنى دارد که با آن نشانه ها مى توان آن را بازشناخت، شیطان وجودى است ویرانگر وموذى ومخرب والقائات او در مسیر فساد وتخریب است ومشتریان او دروغگویان گنهکارند، هیچ یک از این امور بر قرآن وآورنده آن تطبیق نمى کند، وکمترین شباهتى با آن ندارد.
(آیه 224) در این آیه به پاسخ یکى دیگر از تهمتهاى کفار به پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)که او را شاعر مى خواندند مى پردازد.
مى گوید: خط مشى پیامبر از خط شعرا جداست، شعرا در عالم خیالوپندار حرکت مى کنند واو در عالمى مملو از واقع بینى براى نظام بخشیدن به جهان انسانى.
شعرا غالباً طالب عیش ونوشند، ودر بند زلف وخال یار مخصوصاً شاعرانى که در آن عصر ودر محیط حجاز مى زیستند چنانکه از نمونه اشعارشان پیداست.
وبه همین دلیل «شعرا (کسانى هستند که) گمراهان از آنها پیروى مى کنند» (وَالشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ).
(آیه 225) سپس به دنبال آن این جمله را اضافه مى کند: «آیا ندیدى که آنها در هر وادى سرگردانند»؟! (اَلَمْ تَرَ اَنَّهُمْ فى کُلِّ واد یَهـیمُونَ).
آنها غرق پندارها وتشبیهات شاعرانه خویشتند، حتى هنگامى که قافیه ها آنها را به این سمت وآن سمت بکشاند، در هر وادى سرگردان مى شوند.
هنگامى که از کسى راضى وخشنود شوند او را با مدایح خود به اوج آسمانها مى برند، هر چند شیطان لعینى باشد!
وهنگامى که از کسى برنجند چنان به هجو او مى پردازند که گویى مى خواهند او را به اسفل السافلین بکشانند، هر چند موجودى آسمانى وپاک باشد.
(آیه 226) به علاوه شاعران معمولا مردان بزمند نه جنگاوران رزم، اهل سخنند نه عمل، لذا در این آیه اضافه مى کند: «و(آیا نمى بینى که) آنها سخنانى مى گویند که عمل نمى کنند» (وَاَنَّهُمْ یَقُولُونَ ما لا یَفْعَلُونَ).
اما پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)سر تا پا عمل است، وحتى دشمنان او وى را به عزم راسخ واستقامت عجیبش واهمیت دادن به جنبه هاى عملى مسائل مى ستایند شاعر کجا وپیامبر اسلام کجا؟
(آیه 227) ولى از آنجا که در میان شاعران افراد پاک وهدفدارى پیدا مى شوند که اهل عمل وحقیقتند، ودعوت کننده به راستى وپاکى ـهر چند از این قماش شاعران در آن محیط کمتر یافت مى شدـ قرآن براى این که حق این هنرمندان با ایمان وتلاشگران صادق، ضایع نگردد، با یک استثنا صف آنها را از دیگران جدا کرده، مى گوید: «مگر کسانى که ایمان آورده وعمل صالح انجام داده اند» (اِلاَّ الَّذینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ).
شاعرانى که هدف آنها تنها شعر نیست، بلکه در شعر، هدفهاى الهى انسانى مى جویند، شاعرانى که غرق در اشعار نمى شوند وغافل از خدا، بلکه «خدا را بسیار یاد مى کنند» واشعارشان مردم را به یاد خدا وا مى دارد (وَذَکَرُوا اللهَ کَثیرًا).
«وبه هنگامى که مورد ستم قرار مى گیرند (از این ذوق خویش) براى دفاع از خویشتن (ومؤمنان) به پا مى خیزند» (وَانْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا).
وبه این ترتیب چهار صفت براى این شاعران با هدف بیان کرده: «ایمان»، «عمل صالح» «بسیار به یاد خدا بودن» و«در برابر ستمها به پا خواستن واز نیروى شعر براى دفع آن کمک گرفتن».
واز آنجا که بیشتر آیات این سوره دلدارى به پیامبر(صلى الله علیه وآله)ومؤمنان اندک آن روز در برابر انبوه دشمنان است، ونیز ازآنجا که بسیارى از آیات این سوره در مقام دفاع از پیامبر(صلى الله علیه وآله)در برابر تهمتهاى ناروا نازل شده، سوره را با یک جمله پر معنى وتهدیدآمیز به این دشمنان لجوج پایان داده، مى گوید: «آنها که ستم کردند به زودى مى دانند که بازگشتشان به کجاست» وسرنوشتشان چگونه است! (وَسَیَعْلَمُ الَّذینَ ظَلَمُوا اَىَّ مُنْقَلِب یَنْقَلِبُونَ).
«پایان سوره شعراء»
