(آیه 76) سرگذشت عجیب موسى ومبارزه او با فرعون در بخشى از آیات این سوره مشروحاً گذشت.
در این بخش از آیات این سوره سخن از درگیرى دیگر بنى اسرائیل با مردى ثروتمند وسرکش از خودشان به نام قارون به میان مى آورد.
معروف است که او از بستگان نزدیک موسى(ع) بود، واز نظر اطلاعات وآگاهى از تورات معلومات قابل ملاحظه اى داشت، نخست در صف مؤمنان بود، ولى غرور ثروت او را به آغوش کفر کشید وبه قعر زمین فرستاد، او را به مبارزه با پیامبر خدا وادار نمود ومرگ عبرت انگیزش درسى براى همگان شد.
نخست مى گوید: «قارون از قوم موسى بود اما بر آنها ستم وظلم کرد» (اِنَّ قارُونَ کانَ مِنْ قَوْمِ مُوسى فَبَغى عَلَیْهِمْ).
علت این بغى وظلم آن بود که ثروت سرشارى به دست آورده بود.
قرآن مى گوید: «ما آنقدر اموال وذخائر وگنج به او دادیم که حمل خزائن او براى یک گروه زورمند، مشکل بود» (وَآتَیْناهُ مِنَ الْکُنُوزِ مـا اِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوءُا بِالْعُصْبَةِ اُولِى الْقُوَّةِ).
ببینیم بنى اسرائیل به قارون چه گفتند؟
قرآن مى گوید: «به خاطر بیاور زمانى را که قومش به او گفتند: این همه خوشحالى (آمیخته با غرور وغفلت وتکبر) نداشته باش که خدا شادى کنندگان مغرور را دوست نمى دارد» (اِذْ قالَ قَوْمُهُ لا تَفْرَحْ اِنَّ اللهَ لا یُحِبُّ الْفَرِحینَ).
(آیه 77) بعد از این نصیحت، چهار اندرز پرمایه وسرنوشت ساز دیگر به او مى دهند که مجموعاً یک حلقه پنچ گانه کامل را تشکیل مى دهد.
نخست مى گویند: «در آنچه خدا به تو داده است سراى آخرت را جستجو کن» (وَابْتَغِ فیما آتیکَ اللهُ الدّارَ الاْخِرَةَ).
اشاره به این که مال وثروت بر خلاف پندار بعضى از کج اندیشان، چیز بدى نیست، مهم آن است که ببینیم در چه مسیرى به کار مى افتد. وقارون کسى بود که با داشتن آن اموال عظیم، قدرت کارهاى خیر اجتماعى فراوان داشت ولى چه سود که غرورش اجازه دیدن حقایق را به او نداد.
در نصیحت دوم افزودند: «وسهم وبهره ات را از دنیا فراموش مکن» (وَلاتَنْسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنْیا).
این یک واقعیت است که هر انسان سهم ونصیب محدودى از دنیا دارد، یعنى اموالى که جذب بدن او، یا صرف لباس ومسکن او مى شود مقدار معینى است، ومازاد بر آن به هیچوجه قابل جذب نیست.
مگر یک نفر چقدر مى تواند غذا بخورد؟ چه اندازه لباس بپوشد؟ چند مسکن وچند مرکب مى تواند داشته باشد؟ وبه هنگام مردن چند کفن با خود مى تواند ببرد؟ پس بقیه خواه وناخواه سهم دیگران است وانسان امانت دار آنها!
وچه زیبا فرمود: امیرمؤمنان على(علیه السلام): «اى فرزند آدم! هر چه بیش از مقدار خوراکت به دست مى آورى خزانه دار دیگران در مورد آن خواهى بود»!
سومین اندرز این که: «همان گونه که خدا به تو نیکى کرده است تو هم نیکى کن» (وَاَحْسِنْ کَما اَحْسَنَ اللهُ اِلَیْکَ).
وبه تعبیر دیگر همان گونه که خدا به تو بخشیده است به دیگران ببخش.
بالاخره چهارمین اندرز این که: نکند که این امکانات مادى تو را بفریبد وآن را در راه فساد وافساد به کارگیرى! «هرگز فساد در زمین مکن که خدا مفسدان را دوست ندارد» (وَلا تَبْغِ الْفَسادَ فِى الاَْرْضِ اِنَّ اللهَ لا یُحِبُّ الْمُفْسِدینَ).
این نیز یک واقعیت است که بسیارى از ثروتمندان بى ایمان گاه بر اثر جنون افزون طلبى وگاه براى برترى جویى دست به فساد مى زنند جامعه را به محرومیت وفقر مى کشانند همه چیز را در انحصار خود مى گیرند.
(آیه 78) اکنون نوبت آن رسیده است که ببینیم مرد یاغى وستمگر بنى اسرائیل به این واعظان دلسوز چه پاسخ گفت؟
قارون با همان حالت غرور وتکبرى که از ثروت بى حسابش ناشى مى شد چنین «گفت: من این ثروت را به وسیله دانشى که نزد من است به دست آورده ام»! (قالَ اِنَّما اُوتیتُهُ عَلى عِلْم عِنْدى).
این مربوط به شما نیست که من با ثروتم چگونه معامله کنم!
در اینجا قرآن پاسخ کوبنده اى به قارون ـوقارونهاـ مى دهد که «آیا او نمى دانست خداوند اقوامى را قبل از او هلاک کرد که از او نیرومندتر (وآگاهتر) وثروتمندتر بودند»؟! (اَوَلَمْ یَعْلَمْ اَنَّ الله قَدْ اَهْلَکَ مِنْ قَبْلِه مِنَ الْقُرُونِ مَنْ هُوَ اَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَاَکْثَرُ جَمْعًا).
تو مى گویى آنچه دارى از طریق علم ودانشت دارى، اما فراموش کردى که از تو عالمتر ونیرومندتر وثروتمندتر فراوان بودند، آیا توانستند از چنگال مجازات الهى رهایى یابند؟
ودر پایان آیه با یک جمله کوتاه وپرمعنى هشدار دیگرى به او مى دهد ومى فرماید: به هنگام نزول عذاب الهى «مجرمان از گناهانشان سؤال نمى شوند» (وَلا یُسْئَلُ عَنْ ذُنُوبِهِمُ الْمُجْرِمُونَ) اصلا مجالى براى پرسش وپاسخ نیست، عذابى است قاطع ودردناک وکوبنده وناگهانى.
یعنى امروز آگاهان بنى اسرائیل به قارون نصیحت مى کنند ومجال اندیشه وپاسخ به او مى دهند اما هنگامى که اتمام حجت شد وعذاب الهى فرا رسید، دیگر مجالى براى اندیشه یا سخنان ناموزون وکبرآلود نیست، عذاب الهى همان ونابودى همان!
