(آیه 45) بعد از پایان بخشهاى مختلفى از سرگذشت اقوام پیشین وپیامبران بزرگ وبرخورد نامطلوب آنها با این رهبران الهى، وپایان غم انگیز زندگى آنها، روى سخن را ـ براى دلدارى وتسلى خاطر وتقویت روحیه وارائه خط مشى کلى وجامع ـ به پیامبر کرده دو دستور به او مى دهد.

نخست مى گوید: «آنچه را از کتاب آسمانى (قرآن) به تو وحى شده تلاوت کن» (اُتْلُ ما اُوحِىَ اِلَیْکَ مِنَ الْکِتابِ). بخوان ودر زندگیت به کار بند.

بعد از بیان این دستور که در حقیقت جنبه آموزش دارد، به دستور دوم مى پردازد که شاخه اصلى پرورش است، مى گوید: «ونماز را برپا دار» (وَاَقِمِ الصَّلوةَ).

سپس به فلسفه بزرگ نماز پرداخته، مى گوید: «زیرا نماز (انسان را) از زشتیها ومنکرات باز مى دارد» (اِنَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْکَرِ).

طبیعت نماز از آنجا که انسان را به یاد نیرومندترین عامل بازدارنده یعنى اعتقاد به مبدأ ومعاد مى اندازد داراى اثر بازدارندگى از فحشاء ومنکر است.

البته نهى از فحشا ومنکر سلسله مراتب ودرجات زیادى دارد وهر نمازى به نسبت رعایت شرایط داراى بعضى از این درجات است.

امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: «کسى که دوست دارد ببیند آیا نمازش مقبول درگاه الهى شده یا نه؟ باید ببیند آیا این نماز، او را از زشتیها ومنکرات بازداشته یا نه؟ به همان مقدار که بازداشته نمازش قبول است»!

در دنباله آیه اضافه مى فرماید: «ذکر خدا از آن هم برتر وبالاتر است» (وَلَذِکْرُاللهِ اَکْبَرُ).

ظاهر جمله فوق این است که بیان فلسفه مهمترى براى نماز مى باشد، یعنى یکى دیگر از آثار وبرکات مهم نماز که حتى از نهى از فحشا ومنکر نیز مهمتر است آن است که انسان را به یاد خدا مى اندازد که ریشه ومایه اصلى هر خیر وسعادت است، وحتى عامل اصلى نهى از فحشا ومنکر نیز همین «ذِکْرُاللهِ» مى باشد، در واقع برترى آن به خاطر آن است که علت وریشه محسوب مى شود.

واز آنجا که نیات انسانها ومیزان حضور قلب آنها در نماز وسایر عبادات بسیار متفاوت است در پایان آیه مى فرماید: «وخدا مى داند چه کارهایى را انجام مى دهید» (وَاللهُ یَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ).

چه اعمالى را که در پنهان انجام مى دهید یا آشکار، چه نیاتى را که در دل دارید، وچه سخنانى که بر زبان جارى مى کنید.