در اینجا چند تفسیر است که همه مى تواند قابل قبول باشد:
1ـ هنگامى که انسان توبه مى کند وایمان به خدا مى آورد، سیئات اعمالش در آینده تبدیل به حسنات مى شود، اگر در گذشته مرتکب قتل نفس مى شد در آینده دفاع از مظلومان ومبارزه با ظالمان را جاى آن مى گذارد.
2ـ دیگر این که خداوند به لطف وکرم وفضل وانعامش بعد از توبه کردن سیئات اعمال او را محو مى کند، وبه جاى آن حسنات مى نشاند.
3ـ سومین تفسیر این که منظور از سیئات آثار سوئى است که از آن بر روح وجان انسان نشسته، هنگامى که توبه کند وایمان آورد آن آثار سوء از روح وجانش برچیده مى شود، وتبدیل به آثار خیر مى گردد.
(آیه 71) این آیه در حقیقت چگونگى توبه صحیح را تشریح کرده، مى گوید: «وکسى که توبه کند وعمل صالح انجام دهد، بسوى خدا بازگشت مى کند» وپاداش خود را از او مى گیرد (وَمَنْ تابَ وَعَمِلَ صالِحًا فَاِنَّهُ یَتُوبُ اِلَى اللهِ مَتابًا). یعنى، توبه وترک گناه باید تنها به خاطر زشتى گناه نباشد بلکه علاوه بر آن انگیزه اش خلوص نیت وبازگشت به سوى پروردگار باشد.
(آیه 72) نهمین صفت برجسته عبادالرّحمن احترام وحفظ حقوق دیگران است «آنها کسانى هستند که هرگز شهادت به باطل نمى دهند» (وَالَّذینَ لا یَشْهَدُونَ الزُّورَ). ودر مجالس باطل نى. حضور پیدا نمى کنند.
به این ترتیب عبادالرحمن وبندگان خاص خدا نه شهادت به دروغ مى دهند، ونه در مجالس لهو وباطل وگناه حضور مى یابند، چرا که حضور در این مجالس علاوه بر امضاى گناه، مقدمه آلودگى قلب وروح است.
سپس در ذیل آیه به دهمین صفت برجسته آنان که داشتن هدف مثبت در زندگى است اشاره کرده، مى گوید: «وآنها هنگامى که با لغو وبیهودگى برخورد کنند، بزرگوارانه از کنار آن مى گذرند» (وَاِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِرامًا).
در حقیقت آنها نه در مجلس باطل حضور پیدا مى کنند ونه آلوده لغو وبیهودگى مى شوند.
(آیه 73) یازدهمین صفت این گروه از بندگان خاص خدا، داشتن چشم بینا، وگوش شنوا به هنگام برخورد با آیات پروردگار است، مى فرماید: «وآنها کسانى هستند که هرگاه آیات پروردگارشان به آنها یادآورى شود کر وکور روى آن نمى افتند»! (وَالَّذینَ اِذا ذُکِّرُوا بِایاتِ رَبِّهِمْ لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْها صُمًّا وَعُمْیانًا).
مسلماً منظور اشاره به عمل کفار نیست، چرا که آنها به آیات الهى اصلا اعتنایى ندارند، بلکه منظور گروه منافقان یا به ظاهر مسلمانان قشرى است که چشم وگوش بسته بر آیات خدا مى افتند بى آنکه حقیقت آن را درک کنند، ودر عمل از آن الهام گیرند.
اصولا درک آگاهانه از مذهب سرچشمه اصلى مقاومت وپایدارى وایستادگى است، چرا که چشم وگوش بستگان را به آسانى مى توان فریب داد، وبا تحریف مذهب از مسیر اصلى منحرف ساخت، وآنها را به وادى کفر وبى ایمانى وضلالت کشاند.
(آیه 74) یازدهمین ویژگى این مؤمنان راستین آن است که توجه خاصى به تربیت فرزند وخانواده خویش دارند وبراى خود در برابر آنها مسؤولیت فوق العاده اى قائلند «وآنها پیوسته (از درگاه خدا مى خواهند و) مى گویند: پروردگارا! از همسران وفرزندان ما کسانى قرار ده که مایه روشنى چشم ما گردند»! (وَالَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ اَزْواجِنا وَذُرِّیّاتِنا قُرَّةَ اَعْیُن).
بدیهى است منظور این نیست که تنها در گوشه اى بنشینند ودعا کنند، بلکه دعا دلیل شوق وعشق درونیشان بر این امر است، ورمز تلاش وکوشش.
وبالاخره دوازدهمین وصف برجسته این بندگان خالص خدا که از یک نظر مهمترین این اوصاف است این که آنها هرگز به این قانع نیستند که خود راه حق را بسپرند بلکه همّتشان آن چنان والاست که مى خواهند امام وپیشواى جمعیت مؤمنان باشند ودیگران را نیز به این راه دعوت کنند.
آنها چون زاهدان گوشه گیر ومنزوى، تنها گلیم خویش را از آب بیرون نمى کشند، بلکه سعیشان این است که بگیرند غریق را!
لذا در پایان آیه مى فرماید: آنها کسانى هستند که مى گویند: «پروردگارا! ما را امام وپیشواى پرهیزکاران قرار ده» (وَاجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ اِمامًا).
آرى! آنها بندگان خاص رحمانند، وهمان گونه که رحمت عام خدا همگان را فرا مى گیرد، رحمت این بندگان خدا نیز از جهاتى عام است، علم وفکر وبیان وقلم ومال وقدرتشان پیوسته در مسیر هدایت خلق خدا کار مى کند. آنها سرمشقهایى براى پرهیزکاران محسوب مى شوند.
(آیه 75) بعد از تکمیل این اوصاف دوازده گانه اشاره به این بندگان خاص خدا با تمام این ویژگیها کرده، ودر یک جمع بندى کوتاه پاداش الهى آنان را چنین بیان مى کند: «آنها کسانى هستند که درجات عالى بهشت در برابر صبر واستقامتشان به آنها پاداش داده مى شود» (اُولئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا).
«صبر» وصف تازه اى نیست بلکه ضامن اجراى تمام اوصاف گذشته است ودر اینجا مفهوم وسیعى دارد که شکیبایى واستقامت در برابر مشکلات راه اطاعت پروردگار وجهاد ومبارزه با هوسهاى سرکش وایستادگى در مقابل عوامل گناه همه در آن جمع است.
سپس اضافه مى کند: «در آن غرفه هاى بهشتى با تحیت وسلام روبرو مى شوند» (وَیُلَقَّوْنَ فیها تَحِیَّةً وَسَلامًا).
بهشتیان به یکدیگر تحیت وسلام مى گویند وفرشتگان به آنها، واز همه بالاتر خداوند به آنها سلام وتحیت مى گوید.
(آیه 76) سپس براى تأکید بیشتر مى فرماید: «جاودانه در آن خواهند ماند، چه قرارگاه خوب وچه محل اقامت زیبایى»؟ (خالِدینَ فیها حَسُنَتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقامًا).
