در حدیثى از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)چنین مى خوانیم: «کسى که سوره شعراء را بخواند به عدد کسى که نوح را تصدیق ویا تکذیب کرده است ده حسنه براى او خواهد بود، وهمچنین هود، شعیب، صالح وابراهیم وبه عدد تمام کسانى که تکذیب عیسى وتصدیق محمّد(صلى الله علیه وآله)کرده اند».
البته منظور تلاوتى است که مقدمه تفکر وسپس اراده وعمل باشد.
(آیه 1) باز در آغاز این سوره با نمونه دیگرى از حروف مقطعه قرآن روبرو مى شویم «طا، سین، میم» (طـسم).
روایات متعددى از پیامبراکرم(صلى الله علیه وآله)یا بعضى از صحابه در تفسیر «طسم» نقل شده که همه نشان مى دهد این حروف علامتهاى اختصارى از نامهاى خدا، یا نامهاى قرآن، ویا مکانهاى مقدس ویا بعضى از درختان بهشتى ومانند آن است.
این روایات، تفسیرى را که در آغاز سوره اعراف در این زمینه نقل کردیم تأیید مى کند، ودر عین حال با آنچه در آغاز سوره بقره آوردیم که منظور بیان اعجاز وعظمت قرآن است که این کلام بزرگ از حروف ساده وکوچک ترکیب شده است منافاتى ندارد.
(آیه 2) این آیه عظمت قرآن را این چنین بیان مى کند: «اینها آیات کتاب مبین است» (تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْمُبینَ).
توصیف «قرآن» به «مبین» که در اصل از ماده «بیان» است اشاره به آشکار بودن عظمت واعجاز آن مى باشد که هر چه انسان در محتواى آن بیشتر دقت کند به معجزه بودنش آشناتر مى شود.
از این گذشته قرآن بیان کننده «حق» از «باطل» وآشکارکنند راه سعادت وپیروزى ونجات از گمراهى است.
(آیه 3) سپس به دلدارى پیامبر(صلى الله علیه وآله)پرداخته، مى گوید: «گویى مى خواهى جان خود را به خاطر این که آنها ایمان نمى آورند از شدت اندوه بر باد دهى» (لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ اَلاّ یَکُونُوا مُؤْمِنینَ).
آرى! همه پیامبران الهى این چنین دلسوز بودند مخصوصاً پیامبر اسلام که این تعبیر کراراً در قرآن در مورد او آمده است.
بعضى از مفسران چنین مى گویند که سبب نزول آیه فوق این بود که پیامبر(صلى الله علیه وآله)مرتباً اهل مکه را به توحید دعوت مى کرد، اما آنها ایمان نمى آورند، پیامبر(صلى الله علیه وآله)آنقدر ناراحت شده بود که آثار آن در چهره اش آشکار بود، آیه فوق نازل شد وپیامبر(صلى الله علیه وآله)را دلدارى داد.
(آیه 4) این آیه براى اثبات این حقیقت که خداوند بر هر چیز قادر است حتى مى تواند همه آنها را به اجبار وادار به ایمان کند چنین مى گوید: «اگر ما بخواهیم از آسمان آیه اى بر آنها نازل مى کنیم که گردنهایشان در برابر آن خاضع گردد» (اِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ اَعْناقُهُمْ لَها خاضِعینَ).
اشاره به این که ما این قدرت را داریم که معجزه خیره کننده، یا عذاب شدید ووحشتناکى بر آنها فرو بفرستیم که همگى بى اختیار سر تعظیم در برابر آن فرود آورند وتسلیم شوند، ولى این ایمان اجبارى ارزشى ندارد، مهم آن است که آنها از روى اراده وتصمیم ودرک واندیشه در برابر حق خاضع گردند.
(آیه 5) سپس به موضع گیرى مشرکان وکافران در برابر قرآن اشاره کرده، مى فرماید: «وهیچ ذکر تازه اى از سوى خداوند مهربان براى آنها نمى آید مگر این که از آن روى گردان مى شوند» (وَما یَأْتیهِمْ مِنْ ذِکْر مِنَ الرَّحْمنِ مُحْدَث اِلاّ کانُوا عَنْهُ مُعْرِضینَ).
تعبیر به «الرَّحْمن» اشاره به این است که نزول این آیات از «رحمت عامه» پرروردگار سرچشمه مى گیرد که همه انسانها را بدون استثناء به سعادت وکمال دعوت مى کند.
وتعبیر به «مُحْدَث» (تازه وجدید) اشاره به این است که آیات قرآن یکى پس از دیگرى نازل مى گردد، وهرکدام محتواى تازه اى دارد.
(آیه 6) سپس اضافه مى کند: اینها تنها به «اعراض» قناعت نمى کنند، بلکه به مرحله «تکذیب» واز آن بدتر «استهزاء» مى رسند، مى فرماید: «آنها تکذیب کردند اما به زودى اخبار آنچه را به استهزاء مى گرفتند به آنان مى رسد» واز مجازات دردناک کار خود باخبر مى شوند (فَقَدْ کَذَّبُوا فَسَیَأْتیهِمْ اَنْبؤُا ما کانُوا بِه یَسْتَهْزِؤُنَ).
منظور از «اَنْباء» در اینجا کیفرهاى سختى است که در این جهان وجهان دیگر دامنگیر آنها مى شود.
بررسى این آیه وآیه قبل نشان مى دهد که انسان به هنگام قرارگرفتن در جاده هاى انحرافى بطور تصاعدى فاصله خود را از حق بیشتر مى کند.
نخست مرحله اعراض وروى گرداندن وبى اعتنایى نسبت به حق است، اما تدریجاً به مرحله تکذیب وانکار مى رسد، باز از این مرحله فراتر مى رود وحق را به باد سخریه مى گیرد، وبه دنبال آن مجازات الهى فرا مى رسد.
