(آیه 136) در آیات پیشین گفتگوهاى پرمغز پیامبر دلسوز، «هود» را با قوم سرکش «عاد» دیدیم، اکنون پاسخهاى نامعقول وموذیانه آن قوم را بررسى کنیم.
قرآن مى گوید: «آنها ]=قوم عاد[ گفتند: (بیهوده خود را خسته مکن) براى ما تفاوت نمى کند چه ما را انذار کنى یا نکنى» در دل ما کمترین اثرى نخواهد گذارد! (قالُوا سَواءٌ عَلَیْنا اَوَعَظْتَ اَمْ لَمْ تَکُنْ مِنَ الْواعِظینَ).
(آیه 137) اما آنچه را تو به ما ایراد مى کنى جاى ایراد نیست «این همان روش (وافسانه هاى) پیشینیان است» (اِنْ هذا اِلاّ خُلُقُ الاَْوَّلینَ).
(آیه 138) وبرخلاف گفته تو «وما هرگز مجازات نخواهیم شد» نه در این جهان ونه در جهان دیگر! (وَما نَحْنُ بِمُعَذَّبینَ).
(آیه 139) وبه دنبال این سخن، قرآن سرنوشت دردناک این قوم را چنین بیان مى کند: «آنها هود را تکذیب کردند، پس ما هم نابودشان کردیم» (فَکَذَّبُوهُ فَاَهْلَکْناهُمْ).
ودر پایان این ماجرا همان دو جمله پرمحتواى عبرت انگیزى را مى گوید که در پایان داستان نوح وابراهیم وموسى بیان شد.
مى فرماید: «در این سرگذشت، آیه ونشانه روشنى است (از قدرت خدا، از استقامت پیامبران، واز سرانجام شومى که دامنگیر سرکشان وجباران گردید) ولى با این همه باز بیشتر آنها ایمان نیاوردند» (اِنَّ فى ذلِکَ لاَیَةً وَما کانَ اَکْثَرُهُمْ مُؤْمِنینَ).
(آیه 140) «وپروردگار تو قدرتمند وشکست ناپذیر، ورحیم ومهربان است» (وَاِنَّ رَبَّکَ لَهُوَ الْعَزیزُ الرَّحیمُ).
به اندازه کافى مدارا مى کند، فرصت مى دهد، دلائل روشن براى هدایت گمراهان ارائه مى کند، اما به هنگام مجازات چنان محکم مى گیرد که مجال فرار براى احدى باقى نمى ماند!
(آیه 141) پنجمین بخش از داستان انبیا که در این سوره آمده، سرگذشت فشرده وکوتاهى از قوم «ثمود» وپیامبرشان «صالح» است که در سرزمینى به نام «وادِى الْقُرى» میان «مدینه» و«شام» زندگى مرفهى داشتند.
سرآغاز این داستان کاملا شبیه داستان «قوم عاد» و«نوح» است، ونشان مى دهد چگونه تاریخ تکرار مى گردد، مى فرماید: «قوم ثمود رسولان خدا را تکذیب کردند» (کَذَّبَتْ ثَمُودُ الْمُرْسَلینَ).
(آیه 142) وبعد از ذکر این اجمال به تفصیل پرداخته، مى گوید: «در آن هنگام که برادر دلسوزشان صالح به آنها گفت: آیا پرهیزکارى پیشه نمى کنید»؟! (اِذْ قالَ لَهُمْ اَخُوهُمْ صالِحٌ اَلاّ تَتَّقُونَ).
(آیه 143) سپس براى معرفى خویش مى گوید: «من براى شما فرستاده اى امینم، (اِنّى لَکُمْ رَسُولٌ اَمینٌ) وسوابق من درمیان شما شاهد گویاى این مدعاست.
(آیه 144) «بنابراین تقوا پیشه کنید واز خدا بترسید ومرا اطاعت کنید» که جز رضاى خدا وخیر وسعادت شما چیزى براى من مطرح نیست (فَاتَّقُوا اللهَ وَاَطیعُونِ).
(آیه 145) وبه همین دلیل «من مزد وپاداشى در برابر این دعوت از شما نمى طلبم» وچشم داشتى از شما ندارم (وَما اَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ اَجْر).
من براى دیگرى کارى مى کنم وپاداشم بر اوست، آرى «اجر وپاداش من تنها بر پروردگار عالمیان است» (اِنْ اَجْرِىَ اِلاّ عَلى رَبِّ الْعالَمینَ).
(آیه 146) سپس در بخش دیگرى انگشت روى نقطه هاى حساس وقابل انتقاد زندگى آنها گذارده، وآنان را در یک محاکمه وجدانى محکوم مى کند.
مى گوید: «آیا شما تصور مى کنید همیشه در نهایت امنیت در نعمتهایى که اینجاست مى مانید» (اَتُتْرَکُونَ فى ما هیهُنا آمِنینَ).
آیا چنین مى پندارید که این زندگى مادى وغفلت زا جاودانى است، ودست مرگ وانتقام وکیفر گریبانتان را نخواهد گرفت؟!
(آیه 147) سپس با استفاده از روش اجمال وتفصیل جمله سربسته گذشته خود را چنین تشریح مى کند، مى گوید: شما گمان مى کنید «در این باغها وچشمه ها»... (فى جَنّات وَعُیُون).
(آیه 148) «ودر این زراعتها ونخلها که میوه هاى شیرین وشاداب ورسیده دارند» براى همیشه خواهید ماند؟ (وَزُرُوع وَنَخْل طَلْعُها هَضیمٌ).
(آیه 149) سپس به خانه هاى محکم ومرفّه آنها پرداخته، مى گوید: «وشما از کوهها خانه هایى مى تراشید ودر آن به عیش ونوش مى پردازید» (وَتَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبالِ بُیُوتًا فارِهینَ).
(آیه 150) حضرت صالح بعد از ذکر این انتقادها به بخش سوم از سخنانش پرداخته، وبه آنها هشدار مى دهد: «پس از مخالفت فرمان خدا بپرهیزید ومرا اطاعت کنید» (فَاتَّقُوا اللهَ وَاَطیعُونِ).
(آیه 151) «وفرمان مسرفان را اطاعت نکنید» (وَلا تُطیعُوا اَمْرَ الْمُسْرِفینَ).
(آیه 152) «همانها که در زمین فساد مى کنند وهرگز اصلاح نمى کنند» (اَلَّذینَ یُفْسِدُونَ فِى الاَْرْضِ وَلا یُصْلِحُونَ).
«اسراف» همان تجاوز از حدّ قانون آفرینش وقانون تشریع است ودر یک نظام صحیح هرگونه تجاوز از حد موجب فساد واز هم گسیختگى مى شود، وبه تعبیر دیگر سرچشمه فساد، اسراف است ونتیجه اسراف فساد.
