(آیه 18) از آنجا که در آیات گذشته سخن از مبدء ومعاد بود، این آیه با طرح مسأله توحید وخداشناسى، حلقه مبدء ومعاد را تکمیل مى کند، پیامبر(صلى الله علیه وآله)را مخاطب ساخته، مى گوید: «آیا ندیدى تمام کسانى که در آسمانها وتمام کسانى که در زمین هستند براى خدا سجده مى کنند، وخورشید وماه وستارگان وکوهها ودرختان وجنبندگان»؟! (اَلَمْ تَرَ اَنَّ اللهَ یَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِى السَّمواتِ وَمَنْ فِى الاَْرْضِ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ وَالنُّجُومُ وَالْجِبالُ وَالشَّجَرُ وَالدَّوابُّ).
«ونیز بسیارى از مردم (براى او سجده مى کنند) در حالى که بسیارى دیگر (ابا دارند و) مستحق عذابند» (وَکَثیرٌ مِنَ النّاسِ وَکَثیرٌ حَقَّ عَلَیْهِ الْعَذابُ).
سپس اضافه مى کند: اینها نزد پروردگار بى ارزشند «وهرکس را خدا بى ارزش سازد هیچ کس نمى تواند او را گرامى دارد» ومشمول سعادت وثواب کند (وَمَنْ یُهِنِ اللهُ فَما لَهُ مِنْ مُکْرِم).
آرى! «خداوند هر کار را بخواهد (ومصلحت بداند) انجام مى دهد» مؤمنان را گرامى ومنکران را خوار مى سازد (اِنَّ اللهَ یَفْعَلُ ما یَشاءُ).
با توجه به آنچه در آیه موردبحث آمده موجودات عالم داراى دوگونه سجودند، «سجود تکوینى» و«سجود تشریعى».
خضوع وتسلیم بى قید وشرط آنها در برابر اراده حق وقوانین آفرینش ونظام حاکم بر این جهان همان سجود تکوینى آنهاست که تمام ذرات موجودات را شامل مى شود، حتى سلولهاى مغز فرعونها ونمرودها ومنکران لجوج، وتمام ذرات وجود آنها مشمول این سجود تکوینى هستند.
به گفته جمعى از محققان تمامى ذرات جهان داراى نوعى درک وشعورند، وبه موازات آن در عالم خود، حمد وتسبیح خدا مى گویند، وسجود وصلاة دارند واگر این نوع درک وشعور را نپذیریم لااقل تسلیم وخضوع آنها در برابر همه نظامات هستى به هیچوجه قابل انکار نیست.
اما «سجود تشریعى» همان نهایت خضوعى است که از صاحبان عقل وشعور ودرک ومعرفت در برابر پروردگار تحقق مى یابد.
