(آیه 17) بعد از بحثهاى فراوانى که در آیات گذشته در مورد مبدأ ومعاد وبخشى از پاداش مؤمنان وکیفر مشرکان آمد در این آیه به تسبیح وحمد پروردگار وتنزیه وتقدیس او از هرگونه شرک ونقص وعیب پرداخته، مى فرماید: «منزّه است خداوند به هنگامى که شام مى کنید وهنگامى که صبح مى کنید» (فَسُبْحانَ اللهِ حینَ تُمْسُونَ وَحـینَ تُصْبِحُونَ).
(آیه 18) «وحمد وستایش مخصوص ذات پاک اوست در آسمان وزمین (منزه است) به هنگام عصر، وهنگامى که وارد ظهر مى شوید» (وَلَهُ الْحَمْدُ فِى السَّمواتِ وَالاَْرْضِ وَعَشِیًّا وَحینَ تُظْهِرُونَ).
به این ترتیب در دو آیه فوق چهار وقت براى «تسبیح» پروردگار بیان شده: آغاز شب; طلوع صبح; عصرگاهان; وبه هنگام زوال ظهر.
(آیه 19) در این آیه باز به مسأله معاد باز مى گردد، واز طریق دیگرى به استبعاد منکران چنین پاسخ مى گوید: «زنده را از مرده، ومرده را از زنده، خارج مى کند وزمین را پس از مردنش حیات مى بخشد، وبه همین گونه روز قیامت (از گورها) بیرون آورده مى شوید» (یُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَیُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَىِّ وَیُحْیِى الاَْرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَکَذلِکَ تُخْرَجُونَ).
یعنى «صحنه معاد» و«صحنه پایان دنیا» که یکى خروج «زنده از مرده» است ودیگرى «مرده از زنده» مرتباً در برابر چشم شما تکرار مى شود، بنابراین چه جاى تعجب که در پایان جهان همه موجودات زنده بمیرند ودر رستاخیز همه انسانها به زندگى جدیدى باز گردند؟!
اما «خروج حىّ از میت» در مورد زمینهاى مرده براى همه روشن است که در فصل زمستان زمین به صورت مرده در مى آید، اما در فصل بهار با تعادل هوا وفروریختن قطرات حیاتبخش باران جنبشى در زمین پیدا مى شود، واین صحنه معاد است که در این جهان مى بینیم.
واما در مورد خارج ساختن «مرده از زنده» آن هم چیز پوشیده وپنهانى نیست واما در مورد بیرون آمدن موجود «زنده از مرده» گرچه طبق مسلمات علم امروز در حال حاضر حداقل در آزمایشهاى بشرى ومشاهدات روزمره موردى دیده نشده است. ولى مسلماً در آغاز که این کره خاکى یک پارچه آتش بود، موجود زنده اى وجود نداشت، بعداً در شرایط خاصى که علم هنوز آن را به درستى کشف نکرده است موجودات زنده از مواد بى جان با یک جهش بزرگ متولد شدند، اما این موضوع در شرایط فعلى کره زمین در آنجا که در دسترس علم ودانش بشر است دیده نمى شود.
اما آنچه براى ما محسوس وکاملا قابل لمس ودرک است این است که موجودات مرده دائماً جزء اندام موجودات زنده مى شوند ولباس حیات در تن مى پوشانند، آب وغذایى که ما مى خوریم موجودزنده اى نیست، اما جزء بدن ما که شد تبدیل به یک موجودزنده مى شود، وسلولهاى تازه اى بر سلولهاى بدن ما افزوده مى گردد.
بنابراین مى توان گفت: دائماً در نظام عالم طبیعت زندگى از دل مرگ ومرگ از دل زندگى بیرون مى آید به همین دلیل خدایى که آفریننده طبیعت است قادر به احیاى مردگان در جهان دیگر مى باشد.
