(آیه 107) از آنجا که آیات گذشته بشارت حکومت روى زمین را به بندگان صالح مى داد وچنین حکومتى مایه رحمت براى همه مردم جهان است در این آیه به رحمت عامّه وجود پیامبر(ص) اشاره کرده، مى گوید: «ما تو را جز براى رحمت جهانیان نفرستادیم» (وَما اَرْسَلْناکَ اِلاّ رَحْمَةً لِلْعالَمینَ).
عموم مردم دنیا اعم از مؤمن وکافر همه مرهون رحمت تو هستند، چرا که نشر آیینى را به عهده گرفتى که سبب نجات همگان است.
(آیه 108) واز آنجا که مهمترین مظهر رحمت ومحکمترین پایه واساس آن مساًله توحید وجلوه هاى آن است در این آیه چنین مى گوید: «به آنها بگو: تنها چیزى که بر من وحى مى شود این است که معبود شما معبود واحدى است» (قُلْ اِنَّما یُوحى اِلَىَّ اَنَّما اِلهُکُمْ اِلهٌ واحِدٌ).
«پس آیا شما حاضرید (در برابر همین اصل اساسى توحید) تسلیم شوید» وبتها را کنار بگذارید؟! (فَهَلْ اَنْتُمْ مُسْلِمُونَ).
در واقع در این آیه، سه نکته بنیادى مطرح شده است، نخست این که پایه اصلى رحمت توحید است توحید در اعتقاد، در عمل، توحید در کلمه، توحید صفوف، وتوحید در قانون ودر همه چیز.
نکته دیگر این که تمام دعوت پیامبر اسلام(ص) در اصل توحید خلاصه مى شود وتوحید روحى است که در کالبد تمام دین دمیده شده.
وآخرین نکته این که: مشکل اصلى تمام جوامع وملل، آلودگى به شرک در اشکال مختلف وبیرون آمدن از شرک ومظاهر آن وبالا زدن آستین براى شکستن بتها است، نه فقط بتهاى سنگى وچوبى، که بتها از هر نوع مخصوصاً طاغوتهاى انسانى!
(آیه 109) این آیه مى گوید: اگر (با این همه تلاش باز به دعوت وپیام ما توجه نکردند و) روى گردان شوند، بگو: من به همه شما بطور یکسان (از عذاب الهى) اعلام خطر مى کنم» (فَاِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ آذَنْتُکُمْ عَلى سَواء).
سپس این تهدید را به صورت آشکارترى بیان کرده، مى گوید: «ومن نمى دانم آیا وعده عذاب که به شما داده شده است نزدیک است یا دور»؟! (وَاِنْ اَدْرى اَقَریبٌ اَمْ بَعیدٌ ما تُوعَدُونَ).
فکر نکنید این وعده دور است، شاید هم نزدیک وبسیار هم نزدیک باشد.
این عذاب ومجازاتى که در اینجا به آن تهدید شده اند ممکن است عذاب قیامت ویا مجازات دنیا ویا هر دو باشد، در صورت اول علم آن مخصوص خداست ودر صورت دوم وسوم ممکن است اشاره به جزئیات وزمان آن باشد که حتى پیامبران از جزئیات آن آگاه نیستند.
(آیه 110) این تصور را نیز به مغز خود راه مى دهید که اگر تأخیرى در مجازات شما شود به خاطر این است که خدا از اعمال وسخنان شما آگاه نیست، نه، او همه را مى داند «او هم سخنان آشکار را وهم آنچه را کتمان مى کنید مى داند» (اِنَّهَ یَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَیَعْلَمُ ما تَکْتُمُونَ).
اصولا پنهان وآشکار براى شما که علمتان محدود است مفهوم دارد، اما براى آن کس که علمش بى پایان است غیب وشهود یکى است وسر وعلن در آنجا یکسان مى باشد.
(آیه 111) ونیز اگر مى بینید مجازات الهى فوراً دامن شما را نمى گیرد بواسطه آن نیست که او از کار شما آگاه نباشد «ومن نمى دانم شاید این آزمایشى براى شماست» (وَاِنْ اَدْرى لَعَلَّهُ فِتْنَةٌ لَکُمْ).
«ومایه بهره گیرى (از لذائذ این جهان) تا مدّتى» معین، سپس با شدت هر چه تمامتر شما را بگیرد ومجازات کند (وَمَتاعٌ اِلى حین).
در واقع براى تأخیر مجازات الهى در اینجا دو فلسفه بیان شده است: نخست مسأله امتحان وآزمایش است، خدا هرگز در عذاب عجله نمى کند، تا خلق را آزمایش کافى کند واتمام حجت نماید.
دوم این که افرادى هستند که آزمایش آنها تمام شده وکلمه مجازاتشان قطعى گردیده است، اما براى این که سخت کیفر ببینند نعمت را بر آنها گسترده مى سازد تا کاملا غرق نعمت شوند، ودرست در همان حال که سخت در لذائذ غوطهورند تازیانه عذاب را بر آنها بکوبد تا دردناکتر باشد، ورنج محرومان وستمدیدگان را به خوبى احساس کنند.
(آیه 112) این آیه که آخرین آیه سوره انبیاء است همچون نخستین آیه این سوره سخن از غفلت مردم بى خبر مى گوید، وبه عنوان نقل قول از پیامبر(ص) در یک عبارت نفرین مانند ناراحتى او را از این همه غرور وغفلت منعکس مى کند ومى گوید: پیامبر بعد از مشاهده این همه اعراض ورویگردانى «عرض کرد: پروردگار من! به حق داورى فرما» واین گروه طغیانگر را طبق قانون عدالتت کیفر ده! (قالَ رَبِّ احْکُمْ بِالْحَقِّ).
در دومین جمله روى سخن را به مخالفان کرده ومى گوید: «وپروردگار همه ما خداوند رحمان است وما از پیشگاه مقدسش در برابر نسبتهاى ناروایى که شما به او مى دهید استمداد مى طلبیم» (وَرَبُّنَا الرَّحْمنُ الْمُسْتَعانُ عَلى ما تَصِفُونَ).
«پایان سوره انبیاء»
