عبادت و پرستش باید بر اساس انگیزه اى باشد. یکى از انگیزه هاى پرستش خداوند قادر متعال، مسئله «شُکر مُنعِم» است; یعنى انسان وقتى به خود و اطرافش مى نگرد، خود را غرق در نعمتهاى متعدّد مى بیند; نعمت چشم، گوش، دست، پا، تفکّر و اندیشه، آسمان، زمین، خورشید، هوا، درختان، جنگل ها، و مانند آنها، و در مى یابد که این نعمت ها را خود به خویشتن نداده، بلکه از ناحیه دیگرى است. از این رو، وجدان انسانى به او حکم مى کند تا از مُنعِم (شخصى که این نعمت ها را در اختیار انسان نهاده است) تقدیر و تشکّر کند.

آیا تشکّر از مُنعم بدون معرفت و شناخت او ممکن است؟ اینجاست که شکر منعم سبب معرفة الله مى شود.

بنابراین، یکى از انگیزه هاى پرستش، شکر نعمت هایى است که خالق به مخلوقات داده است.

حال، اگر معبودى در زندگى انسان هیچ اثرى نداشته باشد و نه تنها فایده اى به عابد خود نرساند، بلکه از خویشتن نیز نتواند دفاع کند و نیازمند حمایت دیگران باشد، آیا چنین معبودى سزاوار پرستش است؟! بى شک عقل انسان این پرستش را نمى پذیرد.

البتّه بت پرستان، بتان خویش را خالق موجودات نمى دانستند، بلکه بنا بر نصّ قرآن اگر در مورد خالق آسمانها و زمین از آنها سئوال مى شد، در پاسخ خداوند را به عنوان خالق معرّفى مى کردند(1) نه بتان ناتوان خود را. بنابراین آنها در توحید خالقیّت مشرک نبودند; همانگونه که خداوند را نیز تنها رازق مى دانستند.(2)

بى شک سخن بت پرستان باطل است و عدم صحت آن بسیار روشن است.

بتهایى که توان حل مشکل خویش را ندارند، چگونه مى توانند مشکلات دیگران را برطرف کنند؟

بنابر نصّ قرآن کریم، حضرت ابراهیم بت شکن پس از داستان شیرین و آموزنده شکستن بتها، به بت پرستان فرمود: «اَفَتَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ ما لا یَنْفَعُکُمْ شَیْئاً وَ لا یَضُرُّکُمْ اُفٍّ لَکُمْ وَ لِما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ اَفَلا تَعْقِلُونَ»; آیا جز خدا چیزى را مى پرستید که نه کمترین سودى براى شما دارد، و نه زیانى به شما مى رساند؟! اُف بر شما و بر آنچه جز خدا مى پرستید! آیا اندیشه نمى کنید [و عقل ندارید]؟!(3)

پس انسان عاقل در مقابل چنین بت هایى سر تسلیم فرو نمى آورد و آنها را عبادت نمى کند.

در پى این آیه که خداوند انسان را از پرستش بتان نهى کرده، آیه مَثَل مطرح شده است.

1- این مطلب در آیات متعدّدى از قرآن مجید آمده است; آیه 61، سوره عنکبوت، آیه 25، سوره لقمان; آیه 38، سوره زمر; آیه 9 و 87، سوره زخرف از جمله این آیات است.

2- از جمله آیه 24 سوره سبأ دلالت بر این امر دارد.

3- سوره انبیاء، آیه 66 و 67.