سئوال اول: در دعاهایى که از ائمّه معصومان(علیهم السلام) به ما رسیده است، دعاهایى مى بینیم که هرگز مستجاب نخواهد شد. چرا ائمه(علیهم السلام) دستور داده اند که چنین دعاهایى را بخوانیم؟ مثلاً در دعاهاى ماه رمضان - که به عنوان تعقیب نماز خوانده مى شود - آمده است: «اَللّهُمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدْین; پروردگارا! بدهى تمام بدهکاران و وام تمام وام گیرندگان را عطا بفرما» در حالى که این خواسته تحقق نمى یابد مخصوصاً، در عصر و زمانى که ما زندگى مى کنیم; زیرا زندگى دنیاى فعلى به گونه اى است که همه مردم براى خود وام و بدهکارى فراهم مى کنند و اساساً، دنیاى بدون بدهکارى و وام خیالى بیش نیست. بنابراین، هدف از این گونه دعاها چیست؟
پاسخ: وام و بدهکارى بر دو قسم است; نخست وام ها و بدهکارى هایى که زمینه پرداخت آن فراهم است; مثل وام هایى که تجّار و کسبه مى گیرند و معاملاتى انجام مى دهند و تا زمان قسط آن نیز مال مورد نظر را مى فروشند و بدهکارى را مى پردازند، یا وام هایى که افراد حقوق بگیر دریافت مى کنند و از محل حقوق خود آن را مى پردازند.
قسم دوم وام هایى است که زمینه پرداخت ندارد و در عین حال، انسان مجبور به گرفتن آن است و در پرداخت آن عاجز و ناتوان مى شود. ظاهراً منظور از دعاى فوق وام هاى قسم دوم است نه اوّل.
در وام هاى قسم دوم، نه تنها دعا براى اجابت آن پسندیده و اجابت آن امکان پذیر است، بلکه بنابر دستورات اسلام، باید براى تحقّق آن گام هاى عملى نیز برداشته شود; چه اینکه در یک جامعه اسلامى کامل - که همان جامعه امام زمانى است - حتّى یک گرسنه هم نباید وجود داشته باشد. «اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جایِعْ». یک برهنه نباید باشد، «اَللّهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیان». یک فقیر و نیازمند نباید باشد; «اَللّهُمَّ اغْنِ کُلَّ فقیر». و نهایتاً یک بدهکار نیز نباید باشد.
شاهد این مطلب روایت مفصّلى است به این مضمون که از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که «خداوند دقیقاً نیازِ نیازمندان را محاسبه کرده و به مقدار نیاز آنها در اموال ثروتمندان زکات قرار داده است. اگر نیاز فقرا بیشتر بود، خداوند مقدار زکات را بیشتر مى کرد.
یعنى اگر همه مردم به قوانین الهى عمل کنند و وجوهات شرعى خود را بپردازند، گرسنه اى یافت نخواهد شد. و اگر اکنون گرسنگان و برهنگان و فقرایى در سطح جامعه دیده مى شوند، به خاطر نافرمانى و سرپیچى ثروتمندان از دستورات الهى و نپرداختن وجوه شرعیّه است بنابراین، در جامعه امام زمانى، نه گرسنه اى یافت مى شود; نه برهنه اى وجود دارد; نه فقیر و نیازمندى خواهد بود، و نه بدهکارِ وامانده اى مى یابید و دعا در رفع این گرفتارى ها دور از اجابت نیست.
سئوال دوم: یکى از اعمال شبهاى پرفضیلت و با ارزش «قدر» مراسم قرآن بر سر نهادن است مگر نه اینکه قرآن بسان نسخه طبیب پیام آور شفاى مرض هاست; همان گونه که در آیه 82 سوره اسراء نیز مى خوانیم: «و نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنینَ»; و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است براى مؤمنان، نازل مى کنیم.
بنابراین قرآن همچون نسخه طبیب، در صورتى شفابخش است که به آن عمل شود، پس چرا به ما دستور داده اند تا در شب هاى قدر به هنگام دعا کردن قران را بر سر بگذاریم؟
