طبق تفسیر دوم کلمه «مَثَل» در آیه شریفه همان معناى لغوى خود را داراست.

کسانى که به روز قیامت ایمان ندارند و معاد را - چه در عقیده و چه در عمل - نپذیرفته اندمثل هاى بدى دارند; مانند همان مثال هایى که در قرآن مجید براى آنها ذکر شده است.

مثالى که در آیه 17 سوره بقره درباره منافقان بیان شده است از این جمله است; در این مثال خداوند مى فرماید: «مَثَلُهُمْ کَمَثَلِ الَّذِى اسْتَوْقَدَ ناراً فَلَمّا اَضاءَتْ ما حَوْلَهُ ذَهَبَ اللّهُ بِنُورِهِمْ وَ تَرَکَهُمْ فى ظُلُمات لا یُبْصِرُونَ»; مثل آنان [منافقان ]همانند کسى است که آتش افروخته اند [تا در بیابان تاریک، راه خود را بیابند]; ولى هنگامى که آتش اطراف او را روشن ساخت، خداوند [طوفانى مى فرستد ]و آن را خاموش مى کند; و در تاریکى هاى وحشتناکى که چشم کار نمى کند، آنها را رها مى سازد.(1)

و نیز همانند مثلى که در آیه 176 سوره اعراف آمده است که در آن آیه، خداوند انسانهاى مشرک را به سگ هارى تشبیه کرده است که نه به دوستان خود احترام مى گذارد و نه به دشمنانش(2).

وَ لِلّهِ الْمَثَلُ الاَْعْلى وَ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ: ولى خداوند مثال هاى اعلى و والایى دارد اگرچه هر مثالى براى خداوند در نظر گرفته شود ناقص است; زیرا مثال هاى ما از موجودات عالم امکان است و آنها همه محدود و ناقص هستند و روشن است که نمى توان ذات نامحدود کاملى را با موجودات محدود و ناقص به تصویر کشید و شاید آیه شریفه «فَلا تَضْرِبُوا لِلّهِ الاَْمْثالَ»(3) به همین مسئله اشاره دارد.

على رغم مطلب فوق، اگر بخواهیم مثالى براى خداوند بیان کنیم، آیه شریفه 35 سوره نور براى این امر شایسته تر است; چه اینکه در آن آیه خداوند به نور تشبیه شده است; زیرا در عالم آفرینش هیچ موجودى مفیدتر، بابرکت تر، لطیف تر و سریع تر از نور نیست. از این رو، براى خداوند مثل هاى زیبا و والا و اعلى است.

پرسش: برخى این سئوال در ذهنشان خطور مى کند که همه چیز را خداوند آفریده است، پس چه کسى خداوند را آفریده است؟

پاسخ: آرى; همه چیز را خداوند آفریده است، ولى هیچ کس خدا را نیافریده است; زیرا خداوند موجودى ازلى و ابدى است; یعنى همیشه بوده و خواهد بود. اصلاً، آفریده نشده تا در پى آفریننده او باشیم. به منظور روشن شدن مطلب به مثال زیر - که امور معقول را در لباس محسوسات مى آورد - توجّه کنید:

دانشمندان مى گویند مبدأ تمام انرژى ها خورشید است; چه اینکه درخت هایى که منبع نور و گرما هستند، انرژى خود را از خورشید مى گیرند.

ذعال سنگها - که باقیمانده جنگلهاى دوران گذشته هستند - نیز معلول انرژى خورشید هستند. حتّى نفت - که اکنون از منابع مهم انرژى جهان است - منبع اصلى انرژى آن، خورشید است; زیرا مى گویند: نفت باقیمانده حیوان هاى گذشته است که در دل خاکها دفن شده اند و روشن است که حیوانات از گیاهان تغدیه مى شوند و گیاهان هم از نور آفتاب استفاده مى کنند.

توربینهاى بزرگ نیز که بر آبشارها نصب مى شوند و تولید انرژى برق مى کنند، انرژى خود را از خورشید مى گیرند بدین گونه که خورشید به دریاها مى تابد، آبها بخار مى شود، بخارها تبدیل به ابر مى گردد، ابرها بارانهاى بابرکت را نازل مى کنند، بارانها سیلابهایى به وجود مى آورند و سیلابها بر توربینها جارى مى شوند و در نتیجه تولید برق مى نمایند.

اما نیرو و انرژى آفتاب از خود اوست; یعنى از خارج انرژى به خورشید نمى رسد، بلکه انرژى از ذات خود خورشید مى جوشد.

حال، با اینکه خورشید یک مخلوق خدا است، اما منبع انرژى است و لازم نیست از جاى دیگرى انرژى او تأمین شود (با این مثال) روشن مى شود که خداوند متعال نیز ازلى و ابدى است و نیازى نیست که آفریننده اى داشته باشد و یا قدرت او از جایى تأمین شود.

در نتیجه بنابر تفسیر دوم آیه شریفه جزء «امثال القرآن» محسوب مى گردد.

1 و 2- شرح و تفسیر این مثل در اوایل کتاب به صورت مشروح گذشت.

3- سوره نحل، آیه 74.