کمک به دیگران راههاى گوناگونى دارد که یکى از آنها، شیوه اى است که معمولا همه مردم بدان عمل مى کنند; یعنى پول نقد یا کمک هاى غیرنقدى خود را به انسان هاى نیازمند پرداخت مى کنند که کارى خوب و پسندیده است. ولى راه هاى بهتر و مؤثّرتر دیگرى هم براى انجام این کار وجود دارد که یکى از عملى ترین و مفیدترین آنها، تشکیل سازمانهاى مخصوص براى کمک به دیگران یا انفاق هاى سازمان یافته است.

در بعضى از شهرستانها چنین مؤسّساتى با سازمانى گسترده تشکیل شده است. این مؤسّسات و سازمان ها از یک سو، کمک هاى مردم را جمع آورى مى کنند و از سوى دیگر با شناسایى خانواده هاى نیازمند و اطمینان از نیاز حقیقى آنان، به روشهاى گوناگونى به آنان کمک مى رسانند; مانند تهیّه لوازم ارزان قیمت از سازمان ها، شرکت ها و ادارات و عرضه آنها به نیازمندان.

بعضى از این سازمان ها، امر آموزش و تحصیل فرزندان خانواده هاى نیازمند را زیر نظر و رسیدگى دارند. حتّى بعضى از فرزندان این خانواده ها از طریق کمک هاى مالى و آموزشى این مؤسّسات به دانشگاه ها راه یافته و به درجات بالاى علمى رسیده اند!

بعضى از این مؤسّسات علاوه به امور مادّى، کارهاى فرهنگى نیز انجام مى دهند و در این راستا، کلاس هاى گوناگون آموزشى براى رده هاى متفاوت سنّى این خانواده ها تشکیل مى دهند.

در جهان کنونى، مسلمانان باید به این نوع انفاق هاى سازمان یافته بیشتر توجّه کنند. وظایف و کارهاى سازمان هاى دولتى عهده دار این امور، گرچه چشمگیر و قابل تقدیر است، ولى گستردگى کار و فراوانى نیازمندان، وجود این سازمان هاى منسجم مردمى بیشترى را ضرورى مى نمایاند.

سازمان هاى کمک به زندانیان و یا بیماران خاص، یکى دیگر از راه هاى کمکهاى سازمان یافته در چارچوب انفاق است که پیشتر بدانها اشاره شده بود.

توجّه و ابتکار و نوآورى(1) و افزایش بهرهورى مؤسّسات و جمعیّت هاى خیریّه موجود، سبب مى شود از کمترین امکانات، بیشترین کمک ها در اختیار نیازمندان قرار گیرد.

پیشتر در حدیثى از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) گفته شد که صدقه از مرگ بد جلوگیرى مى کند. در روایتى دیگر آن حضرت مى فرماید: «اِنَّ اللّهَ لا اِلهَ اِلاّ هُوَ لَیَدْفَعُ بِالصَّدَقَةِ الدّاءِ وَ الدُّبَیْلَةِ وَ الْحَرْقِ وَ الْغَرْقِ وَ الهَدْمِ وَ الجُنُونِ; وَعَدَّ سَبْعینَ باباً مِنَ السُّوءِ» خداوند به وسیله صدقه و انفاق، دردهاى بیرونى و درونى، آتش سوزى، غرق شدن، ماندن زیر آوار و دیوانگى را از انسان دفع مى کند. سپس راوى مى گوید: پیامبر(صلى الله علیه وآله) هفتاد نوع درد و بلا را برشمرد که به وسیله صدقه دفع مى شود.(1)

قطعاً فرموده پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) گزافه و مبالغه نیست. به واقع همه اینها از آثار صدقه و انفاق است و اگر این سنّت اسلامى احیا شود، بسیارى از مشکلات اجتماعى حل مى شود.

4ـ در آیه شریفه مثل هفتم، در موضوع مَثَل، چهار ویژگى دیده مى شود: اوّل ـ زمین بلند. دوّم ـ درختان باغ. سوّم ـ بارش باران هاى تند و ملایم و چهارم ـ میوه هاى فراوان که هر یک از آنها یک طرف تشبیهى است که طرف دیگرش اندام ها و صفات انسانى یا نعمت هاى الهى است.

از یکى از تفسیرهاى این آیه شریفه، مى توان دو طرف چهار تشبیه بالا; یعنى مشبّه و مشبّهٌ به هر یک از تشبیه ها را چنین تعبیر کرد: روح و قلب انسان به زمین بلند آن باغ تپّه اى و اعمال صالح و شایسته اى که این انسان انجام مى دهد، همچون انفاق و بخشش در راه خدا به درختان پربار و نهال هاى ظریف کاشته شده در آن تشبیه شده است و نیز رحمت ها و نعمت هاى خداوند و هدایت هاى تکوینى و تشریعى(2) پروردگار به بارانى که بر سرزمین دل مى بارد و نهال ها و درختان، همان اعمال صالح و ملکات فاضله انسان را آبیارى مى کند و رشد و نمو مى دهد و سرانجام فضیلت هاى نفسانى و صفات برجسته روحى و اخلاقى، همچون فداکارى، ایثار، جود، سخاوت، بخشش، فروتنى، خضوع و نوع دوستى به میوه هاى فراوان آن باغِ پربرکت تشبیه شده است.

هدف از این تشبیه ها و این مثل، مانند دیگر مثل هاى قرآن مجید، تکامل وجودى انسان و رسیدن به قرب اِلَى اللّه و به تعبیر تازه تر، بنده خالص خدا شدن است که در حقیقت هدف نهایى آفرینش انسان و دیگر موجودات با شعور نیز مى باشد.(1) که عبارت است از رساندن انسان به مقامى که شایسته خطاب این آیات لطیف و آرامش بخش شود: «یا اَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ! اِرْجِعى اِلى رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضیَّةً فَادْخُلى فى عِبادى وَ ادْخُلى جَنَّتى» تو اى روح آرام یافته! به سوى پروردگارت بازگرد، در حالى که هم تو ]به نعمت هاى ابدى او[ خشنودى و هم او از ]اعمال نیک[ تو خشنود است. پس در سلک بندگانم درآى و در بهشتم وارد شو.»(2)

1- از جمله این ابتکارات، تشکیل و سازماندهى گروه هایى است که در مناطق محروم و به ویژه مرزى به اقدامات دینى، فرهنگى از جمله ساخت مدرسه، مسجد، درمانگاه و... مشغول شوند. این گروه ها مى توانند خنثى کننده تهاجمات فرهنگى دشمنان اسلام به ویژه «وهّابّیت» باشند.

2- وسائل الشّیعه، جلد 6، ابواب الصدقه، باب 9، حدیث 1.

3- منظور از هدایت تشریعى به زبان ساده، آیات قرآن مجید و وحى الهى و سخنان و سنّت پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)مى باشد و مراد از هدایت تکوینى، امدادهاى ناپیداى الهى است که به طور ناخودآگاه قلب و روح انسان با ایمان را هدایت مى کند.

4- خداوند در آیه 56 سوره ذاریات مى فرماید: «و ما خلقت الجنّ و الانس الاّ لیعبدون» جنّ و انس را جز براى پرستش خود نیافریده ام.