«اَلَّذینَ یَأکُلونَ الرِّبا...» کسانى که به گناه بزرگ رباخوارى آلوده گشته اند، در روز محشر و قیامت، همچون افراد مصروع و دیوانه حرکت مى کنند و تعادلى در راه رفتن ندارند.
«ذلِکَ بِاَنَّهُمْ قالُوا اِنَّما الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبا» علّت این که رباخواران به چنین سرنوشت شومى دچارند، بدان جهت است که علاوه بر رباخوارى و ارتکاب کار حرام، در صدد توجیه کار زشت خود برمى آیند و به خداوند اعتراض مى کنند که «ربا همانند بیع است و هیچ تفاوتى بین این دو نیست; پس همانگونه که بیع حلال است ربا نیز باید حلال باشد!»
«اَحَلَّاللّهُ البیعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا» خداوند متعال معامله را حلال و رباخوارى را حرام شمرده است; زیرا در «بیع و معامله» مصلحتى وجود دارد ولى در «ربا» نه تنها مصلحتى نیست، بلکه مفاسدى نیز وجود دارد. در معامله گاهى سود وجود دارد; گاهى زیان، ولى در ربا این گونه نیست. رباخوار همواره سود مى برد و هیچگاه ضرر نمى بیند. در ربا خسارت همیشه از آن وام گیرنده است. از همین رو که رباخوار ضررى را متحمّل نمى شود، اموال او را «گنج بى رنج» خوانده اند.
علاوه بر آن، رباخوار عامل ایجاد فاصله طبقاتى در جامعه است; چون اگر رباخوارى در جامعه گسترده گردد، با گذشت زمان، ثروت در نزد آنان اندوخته مى شود و دیگران به خاک سیاه مى نشینند.
«فَمَنْ جائَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهى فَلَهُ ما سَلَفَ وَ اَمْرُهُ اِلَى اللّه» در بیان این حکم، نخست خداوند عدّه اى را مشمول رحمت خود قرار مى دهد و کسانى را که قبل از حکم حرمت ربا به این عمل زشت آلوده بودند، مورد عفو و بخشش خود قرار داده، مى فرماید: «کسانى که موعظه الهى را درباره حرمت ربا شنیده اند و از رباخوارى خوددارى کنند، برگذشته خود خوفى نداشته باشند زیرا خداوند گناه گذشته آنان را مى بخشد.
بنابراین، کسانى که در هنگام نزول آیه و بیان حکم با مردم قراردادهاى ربوى داشتند، تنها مالک سرمایه خود هستند و حقّ دریافت ربا را ندارند.
«وَ مَنْ عادَ فَاُولئِکَ اَصْحابُ النّارِهُمْ فیها خالِدُونَ» خداوند در این قسمت از آیه، رباخواران را مورد تهدید قرار داده، مى فرماید: اگر رباخواران بعد از نزول آیه باز به کار زشت خود ادامه دهند و دست از این گناه بزرگ ـ که در روایات فراوانى این عمل همچون عمل منافى عفّت با محارم شمرده شده است ـ برندارند، جهنّم در انتظار آنهاست و همیشه در جهنّم خواهند ماند.
سؤال: خلود و جاودانگى در جهنّم مخصوص کفّار است; در حالى که برخى از رباخواران مسلمان هستند، پس خلود در مورد آنها به چه معناست؟
پاسخ، یکى از تفسیرهایى که در این زمینه گفته شده، این است که رباخواران به سبب عمل زشتشان بى ایمان از دنیا مى روند و روشن است که شخص بى ایمان جاودانه در جهنّم خواهد ماند.
