از جمله نتایجى که از بحث اجمالى بالا گرفته مى شود، صور گوناگون نفاق است که عبارتند از:
الف ـ نفاق در عقیده: مانند کسى که به زبان مدّعى اسلام ومسلمانى است; ولى «مسلمان» شناخته نمى شود و یا تظاهر به ایمان مى کند; ولى «مؤمن» شمرده نمى شود.
ب ـ نفاق در گفتار: مانند کسى که سخنى مى گوید; ولى خود در دل بدان اعتقاد ندارد. با این بیان «دروغگو» منافق است; زیرا که زبان و دلش یکى نیست.
ج ـ نفاق در کردار: مانند کسى که «عملِ» ظاهرش با نیّت باطنى او متفاوت و متضاد است. همچون کسى که در ظاهر خود را نمازخوان و یا امانتدار نشان مى دهد; ولى در واقع «بى نماز» و «خائن» است.(1)
1- براى آگاهى بیشتر: ر.ک. میزان الحکمة، باب 3966، حدیث 20599.