یکى از نتایج به دست آمده از این مَثَل آن است که علاوه بر بهشت موعود در آخرت، بهشتى هم در این دنیا وجود دارد و آن باغ سرسبز و پر میوه دل و جان مؤمن; یعنى همان صفات و فضایل نیکوى اخلاقى و صفاى روح اوست. این بهشت دنیایى را هنگامى مى توان درک و لمس کرد که کارها تنها براى خشنودى خداوند باشد «اِبْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ» و هیچ شائبه ریا و نیز غیر خدا در بین نباشد.
جمله آخر به همین موضوع اشاره دارد «وَ اللّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیر» اگر ذرّه اى ناخالصى و یا اهداف و انگیزه هاى غیر خدایى وجود داشته باشد، خداوند نسبت بدان آگاه است.
موضوع شرک در عمل که اصطلاحاً «ریا» خوانده مى شود، در آیات و روایات فراوانى مطرح شده است.
بعضى از احادیثى که در این موضوع از معصومان(علیهم السلام) وارد شده است، بسیار تکان دهنده و عبرت آموز است.
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) در روایتى مى فرمایند: [شرک] و [ریا] در امّت من از حرکت آرام مورچه اى سیاه در شبى تاریک و ظلمانى، بر روى سنگى سیاه و سخت، مخفى تر است».
حرکت یک مورچه سیاه رنگ در شبى تاریک بر روى سنگى ناهموار و تیره رنگ، قابل دیدن نیست; ولى ناخالصى هاى اعمال انسان برابر این حدیث از حرکت این مورچه هم پنهانى تر و نادیدنى تر است.
انسان پس از سالها عبادت به ناگاه درمى یابد که چه ناخالصى هایى در او وجود داشته است. چنین شخصى، انسانى سعادتمند خواهد بود اگر توبه کند و در صدد جبران برآید. واى بر انسانى که با دریافتن ناپاکى هاى درونش، فرصتى براى جبران نداشته باشد که خداوند مى فرماید: «... کَلاّ اِنَّها کَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها...;... چنین نیست! این سخنى است که به او به زبان مى گوید».
با خاطره اى از مرجع بزرگ جهان اسلام، حضرت آیه اللّه العظمى بروجردى ـ رضوان اللّه تعالى علیه ـ بحث ریا یا شرک در اعمال را به پایان مى بریم.
زمانى آن حضرت به منظور استراحت به روستاى «وشنوه قم» رفته بودند. در یکى از روزها، در کنار جویبارى، فرشى پهن کرده بودند، آقا و همراهان مشغول استراحت بودند. اصحاب آن مرجع عالیقدر مشاهده کردند که معظّم له در تفکّر و اندیشه عمیقى فرو رفته است. از ایشان علّت را جویا شدند، فرمودند: «در فکرم که آیا عملى خالص که موجب خشنودى و رضاى خداوند باشد و خالى از هر گونه ناخالصى ها بوده باشد، انجام داده ام یا نه؟»
گفتند: حضرت آیت اللّه! شما به حمداللّه خدمات فراوانى به حوزه هاى علمیّه و مردم مسلمان نموده اید، چه جاى نگرانى؟ آقا سرى تکان دادند و این حدیث را خواندند: «اَخْلِصِ الْعَمَلَ فَاِنَّ النّاقِدَ بَصیرٌ».
«ناقد» کسى است که سکّه هاى تقلّبى را از اصلى و خالص جدا مى کند. گاهى که میزان ناخالصى ها زیاد باشد، همه مردم تقلّبى بودن آن را تشخیص مى دهند; ولى گاه که ناخالصى بسیار ناچیز و اندک باشد، تنها «ناقد» قادر به تشخیص آن مى شود. برابر این روایت، خداوندى که «ناقد» نیّات انسانهاست و اعمال خالص و ناخالص او را به خوبى تشخیص مى دهد، بصیر و بینا و آگاه است و کمترین ناخالصى هاى او را به خوبى تشخیص مى دهد. بنابراین، باید سعى کرد کمترین ناخالصى در اعمال، گفتار و اندیشه هایمان وجود نداشته باشد، تا به درگاه خداوند متعال پذیرفته شود.
* * *
