خداوند متعال در قرآن در آیات زیر به عوامل قساوت و سنگدلى اشاره کرده است:

اوّل ـ در آیه 13 سوره سوره مائده مى فرماید: «فَبِما نَقْضِهِمْ میثاقَهُم لَعَنّاهُمْ وَ جَعَلْنا قُلُوبَهُم قاسِیَة» به علّت پیمان شکنى، آنان ]یهود بنى اسرائیل[ را از خود دور کردیم و دل هاى آنان را سخت و سنگین نمودیم.

دوّم ـ خداوند بارى تعالى در آیه 16 سوره حدید مى فرماید:

«اَلَمْ یَأنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا اَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُم لِذِکْرِ اللّهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَ لاَ یَکُونُوا کَالَّذِینَ اُوتُو الْکِتابَ مِن قَبلُ فَطَالَ عَلَیهِمْ الاَْمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثِیرٌ مِّنْهُمْ فاسِقُونَ» آیا وقت آن نرسیده است که دل هاى مؤمنان در برابر یاد خدا و آن سخن حق که نازل شده است خاشع گردد و مانند کسانى نباشند که در گذشته به آنها کتاب آسمانى داده شد; سپس زمانى طولانى بر آنان گذشت و قلب هایشان قساوت پیدا کرد; بسیارى از آنها گناهکارند!

این آیه شریفه ابتدا با نهیب سخن حق، انسان غافل را از خواب غفلت بیدار مى کند.

اى انسان، تا کى از دست رفتن عزیزانت را مى بینى و مرگ را باور نمى کنى؟

تا کى شاهد ناپایدارى مادّیّات و بى وفایى دنیا هستى و هم چنان بدان دل مى بندى؟

سپس مؤمنان را بر حذر مى دارد از این که مثل بنى اسرائیل شوند; زیرا که آنان بر اثر عمر طولانى خود و تصوّر بى مرگى و نیز تأخیر بعثت پیامبر بعدى بتدریج تعالیم پیامبرشان را از یاد بردند و به خاطر نبود عذاب الهى، از خدا نیز غافل شدند و قساوت قلب پیدا کردند و گنهکار شدند!

از این آیه شریفه دوّمین عامل قساوت قلب شناخته مى شود «دور ماندن از تعالیم انبیا و اولیا و ادیان الهى». از این عوامل و بیان قرآن مى توان نتیجه گرفت که: برخى عذاب هاى الهى در زندگى دنیایى خود، نوعى الطاف خداوند است; زیرا که ممکن است سبب ساز توبه و دورى از گناه و بازگشت به سوى خداوند و در حقیقت بازدارنده از ابتلا به قساوت قلبى شود.(1)

خواهران و برادران گرامى! جوانان و نوجوانان را با جلسات دینى آشنا کنید و آنان را به مجالس مذهبى ببرید تا مبادا بر اثر دورى و جدایى از تعالیم دینى و فرهنگ و معارف اسلامى، قساوت قلب پیدا کنند و عواطف انسانى در آنان از بین برود.

1- صراحت کلام خداوند در آیات 42 و 43 سوره مبارکه انعام مؤیّد این نتیجه گیرى است: «ما بر امّتهایى که پیش از تو بودند پیامبرانى فرستادیم ]و چون با آنان به مخالفت و ستیز برخاستند[ آنان را به سختى ها و آفتها دچار کردیم تا شاید ]به درگاه خداوند[ گریه و زارى کنند ]و لایق عفو و رحمت شوند[ پس چرا هنگامى که عذاب ما به آنان رسید زارى نکردند؟ زیرا که دلهایشان را قساوت فرا گرفته بود و شیطان کردار زشت آنان را در نظرشان آراسته بود».