1- آیا توسل به معصومان(علیهم السلام) شرک نیست؟ به عبارتى، آیا این گونه توسّلات و دعاها نیز مشمول آیه شریفه است و مورد نهى شارع مقدّس قرار گرفته و باید از آن پرهیز کرد؟
در جواب پرسش فوق، باید گفت که روى آوردن به درگاه این بزرگواران و برگزیدگان خداوند بدان معنا نیست که ما از خود آنها حل مشکل را مستقلاًّ طلب کنیم; بلکه دست توسّل به سوى آنان مى گشاییم تا ما را نزد خداوند مورد شفاعت قرار داده، براى حل مشکل ما از خداوند قادر مطلق چاره جویى کنند; زیرا ما معتقدیم که این بزرگواران اگر کارى مى کنند به اذن خداوند است. امّا وهابى ها که بخاطر این دعاها و توسّلات، نسبت شرک و کفر به ما مى دهند، سخت در اشتباهند و معناى حقیقى و واقعى شرک و کفر را نفهمیده اند; همان گونه که ماهیّت توسّل شیعه را ندانسته اند!
در سفر عمره مفرده که به مدینه منوّره و مکّه مکرمه مشرف شدم، روز جمعه بیست و دوم شعبان سال (1419 هـ ق) در مسجدالحرام به سخنان خطیب جمعه گوش مى دادم. عجیب اینکه خطیب مذکور، تمام خطبه نماز جمعه را از روى کاغذى که قبلاً براى او تهیّه کرده بودند مى خواند. گویا او حق نداشت حتّى یک کلمه را از خود بگوید. با خود گفتم: چقدر تفاوت است بین این خطبه ها، و خطبه هاى نمازهاى جمعه ایران اسلامى که خطیب آن آزاد است هرگونه تحلیلى داشته باشد، به هر حال، خطیب نماز جمعه مشغول قرائت خطبه گردید. در بین خطبه به کسانى که در کنار قبور مشرّفه دعا مى کنند و به آنها توسّل مى جویند حمله کرد و آنها را به شرک و کفر متّهم ساخت.
البتّه ما در برابر این هتّاکى بى کار ننشستیم، براى سران عربستان نامه اى نوشتیم و به این کار اعتراض نمودیم.
به هر حال معتقدان به دعا و توسّل، بزرگان و اولیا را شریک خدا نمى دانند، بلکه آنها را به درگاه خداوند شفیع قرار مى دهند و به عبارت دیگر، ما همان اعتقادى را داریم که در آیه 110 سوره مائده، درباره حضرت مسیح - على نبیّنا و آله و علیه السلام - آمده است: «وَ اِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ بِاِذْنى فَتَنْفُخُ فیها فَتَکُونَ طَیْراً بِاِذْنى وَ تُبْرِئُ الاَْکْمَهَ وَ الاَْبْرَصَ بِاِذْنى وَ اِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتى بِاِذْنى...»; هنگامى که به فرمان من، از گل چیزى به صورت پرنده مى ساختى، و در آن مى دمیدى، و به فرمان من پرنده اى مى شد; و به فرمان من کور مادرزاد و مبتلا به بیمارى پیسى را شفا مى دادى; و نیز مردگان را به فرمان من زنده مى کردى....
در این آیه شریفه زنده کردن مردگان، شفاى بیماران، آفرینش پرندگان، همه به حضرت مسیح نسبت داده شده است; لیکن همه آنها با اذن و دستور خداوند متعال بوده است.
شیعه نیز جز این نمى گوید. او معتقد است که بزرگان و اولیاى دین، مى توانند به اذن و دستور خداوند کارهایى را که دیگران از انجام آن عاجزند، انجام دهند و یا شفیع و واسطه بین بندگان و خدا بشوند تا حضرت حق مشکلات بندگان را حل کند; بنابراین دعا و توسّل شیعه، نه شرک است و نه کفر.
با توضیحاتى که گفته شد، اگر کسى عقیده شیعه را در دعا و توسّل شرک بداند، باید - نعوذ بالله - حضرت مسیح را نیز مشرک بپندارد!
ضمناً، از این بحث برمى آید که معجزات پیامبران نیز به این شکل نبوده است که فقط آنها دعا کنند و خداوند انجام دهد، بلکه امکان داشته است پیامبران با اذن خداوند، خود، آن معجزه را انجام دهند; یعنى پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) به عنوان مثال با اذن خداوند شقّ القمر را خود انجام دهد. و این هیچ استبعادى ندارد.
2- أشکال مختلف بت پرستى.
بت پرستى در تاریخ بشریّت، تاریخچه مفصّل و اَشکال مختلفى دارد.
گاهى انسان هاى جاهل بت هاى ساختگى خود را از سنگ، چوب، فلز و حتّى از مواد خوراکى مى ساختند و در برابر آن به زانو درآمده، به سجده مى افتادند
و آن را مى پرستیدند.
در برهه اى از زمان بت پرستان، براى پرستش خود بت هایى از موجودات بى جان و بى شعور عالم طبیعت، انتخاب مى کردند. به همین جهت، عدّه اى خورشیدپرست شدند، و برخى به عبادت ستاره ها پرداختند، و گروهى دیگر ماه را عبادت نمودند و حتّى برخى، بعضى از رودخانه ها و دریاچه هاى مهم - مانند رودخانه نیل و دریاچه ساوه - را مى پرستیدند و شاید خشک شدن دریاچه ساوه و خاموش گشتن آتشکده فارس در هنگام ولادت حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه وآله)، از این جهت بوده است که این دو، مورد پرستش انسان ها قرار داشتند.
همچنین بت پرستان در برخى از مناطق دنیا درختان را مى پرستیدند، مخصوصاً درخت صنوبر را که از دیرزمان مسجود برخى از انسان هاى بت پرست گمراه بوده است.
از این رو، بعضى از مفسّران «اصحاب الایکه» را همین «صنوبرپرستان» دانسته اند; همان کسانى که منشأ رسم خرافى سیزده به در بوده اند و آن را
اختراع کرده اند.
زمانى نیز حیوانات خدایان برخى انسان ها شدند که متأسّفانه این نوع بت پرستى هنوز در بسیارى از مناطق هندوستان رواج دارد.
عدّه اى نیز به برخى انسان ها روى آوردند و آنها را مى پرستیدند; مثلاً در زمان فرعون گروهى از مردم او را مى پرستیدند که قرآن مجید از زبان خود فرعون، چنین مى گوید: «وَ قالَ فِرْعُونُ یا اَیُّهَا الْمَلأُ ما عَلِمْتُ لَکُمْ مِنْ اِله غَیْرى»; فرعون گفت: «اى جمعیّت اشراف! من خدایى جز خودم براى شما سراغ ندارم».گاهى نیز فرشتگان مورد پرستش قرار مى گرفتند.
یکى از مورّخان معروف گفته است: «هر چیزى در عالم روزى بت بوده و مورد پرستش قرار گرفته است; چیزى را سراغ نداریم که مورد پرستش قرار نگرفته باشد». به هر حال، تمام بت پرستى ها در یک عنوان جمع شده است و آن توجه به ما سوى اللّه و غفلت از خداوند عالم است; همان گونه که در کلام بعضى از بزرگان آمده است: «کُلَّما شَغَلَکَ عَن اللّه فَهُوَ صَنَمُکَ»; هر چیزى که تو را از خداوند غافل نماید و به خود مشغول کند، همان بت توست.
از این رو، زن و فرزند، مال و ثروت، پست و مقام، رفیق و دوست و هر چیزى که انسان را از خداوند غافل کند بت محسوب مى گردد. قرآن مجید، بر تمام ما سوى الله خطّ بطلان کشیده است و جز ذات حضرت حق هیچ موجودى را شایسته عبادت و پرستش نمى داند; چه اینکه مخلوقات همه فقیر و محتاجند و لحظه به لحظه مشمول فیض الهى قرار مى گیرند، نه اینکه آنها فقط در ابتداى آفرینش، به خدا نیازمند بودند و پس از آفرینش در ادامه حیات، دیگر نیازى به خدا نداشته باشند.
مَثَل نیاز انسان به خداوند، مَثَل نیاز لامپ روشن به نیروگاه مولّد برق است; همان گونه که لامپ در نورافشانى خود پیوسته محتاج و وابسته به نیروگاه است، انسان نیز همیشه به فیض الهى نیازمند است. به عبارتى، لحظه به لحظه خلقت تازه اى صورت مى گیرد (کُلُّ یَوْم هُوَ فى شَأْن)، مخصوصاً اگر این مطلب طبق «حرکت جوهرى» محاسبه شود، بسیار واضح تر است.
