در قرآن مجید مثلهاى زیادى، بیش از پنجاه مَثَل،(1) دیده مى شود. تنها در سوره بقره ـ که دوّمین سوره قرآن است ـ حدّاقل ده مثل ذکر شده است. چه حکمتى در این مثالها نهفته است که خداوند تا این میزان مثل آورده است؟

پاسخ: مَثَل یعنى تشبیه حقایق عقلى به امور حسّى و قابل لمس. از یک سو، مسائل عقلى بسیارى وجود دارد که اکثر مردم قابلیّت فهم و جذب آن را پیدا نمى کنند. و از سوى دیگر، مردم به محسوسات و عینیّات عادت کرده اند و ضرب المثل «عقل مردم به چشمشان است» بدین معناست که دیده ها و امور قابل لمس، آسان تر و بهتر درک مى شود. بدین خاطر است که خداوند متعال برخى از مفاهیم بلند عقلى را در قالب مثلها بیان فرموده است تا عموم مردم آنها را به تناسب ادراک خود دریابند. بنابراین، فلسفه مثلهاى قرآن، تنزّل مسایل بلند و عمیق و بیان آنها در اُفق فکر مردم است.

1- این که در بعضى از کتابهاى «امثال قرآن»، مثالهاى قرآن را تا یک صد و سى مثل شمرده اند، ظاهراً صحیح نمى باشد، زیرا در آنها، ضرب المثلهاى قرآن نیز مَثَل محسوب شده اند; مثلا آیه شریفه 164 انعام «... و لا تزرو وازرة وزر اُخرى...» و آیه 39 سوره نجم «... لیس للانسان الاّ ما سعى» که «مثَل» به حساب آورده شده است، «ضرب المثل» هستند; زیرا که در آنها، تشبیهى بیان نشده است.