اوّل ـ این آیه پاسخى شایسته بر این پرسش است: قرآن مجید که وحى الهى است، باید نافذ باشد و قلبها را تسخیر کند و همه را به تسلیم و خضوع در برابر خود وادارد، پس چرا در بعضى از کافران و مشرکان اثر و نفوذى نداشت و دلهاى خفته آنان را بیدار نساخت؟ زیرا براى تأثیر هر چیزى وجود دو عامل لازم است: 1ـ فاعلیّت فاعل. 2ـ قابلیّت قابل. شکّى نیست که فاعل، قرآن مجید، فاعلیّت دارد و داراى تأثیر و نفوذ است; ولى قابل، کافران، قابلیّت ندارد; یعنى مشرکان پذیراى موعظه و پند و نصیحت و اندرز نیستند. باران که در لطافت طبعش خلاف نیست، اگر بر سنگ خارا ببارد هیچ حاصلى به بار نمى آید; زیرا سنگ خارا قابلیّت رشد و نموّ دانه را ندارد. کلام خدا به لطافت قطره هاى باران است و دل مشرکان به سختى سنگ خارا و بى اثر از زندگى بخشى باران و یا دمیدن در توده اى زغال، باعث هیچ اثرى و تغییرى در آن نمى شود. امّا همین که پاره اى آتش در میان توده افتد، کمترین دمى، آن توده سرد و سیاه زغال را به انبوهى از آتش گداخته و پرنور تبدیل مى کند. با وجود فاعلیّت فاعل در ابتدا قابل، قابلیّت نداشت; ولى به محض این که قابلیّت یافت، دگرگون گردید. بنابراین با وجود نفوذ و تأثیر آیات قرآنى، بعضى از مشرکان شایستگى تأثیرپذیرى نداشتند و بدین خاطر قرآن در دل و جانشان راه نیافت و مشرک ماندند.

دوّم ـ بهرهورى انسانها از قرآن و معارف الهى آن، به میزان شایستگى و توان آنان است. قرآن بوستانى است که هر کس مى تواند تنها به قدر ذوق و توانش از گلهاى آن بهره مند شود و یا چشمه اى جوشان و زلال است که تشنگان را سیراب مى کند و آب زندگى ساز خود را به همه مى بخشد. تنها با این تفاوت که قابلیّت بهره مندى هر یک چه میزان باشد و هر کس چه ظرفى با خود همراه داشته باشد. این کافران و بت پرستان نه ظرفى با خود دارند و نه امکانى براى نوشیدن جرعه اى از این منبع فیض و رحمت الهى! زیرا که تقلید کورکورانه آنان از کیش پرستش بتان پدرانشان، مانع آنان از چشیدن قطره اى از آن زلال معرفت الهى شده است. و به بیان دیگر این پیروى از آیین نیاکان، همچون پرده اى ضخیم بر روى گوش و زبان و چشمانشان کشیده شده است و آنان به تعبیر قرآن مجید «کر و لال و نابینا» شدند; یعنى ابزار شناخت را از دست دادند. در نتیجه هیچ نمى فهمند.

آیه شریفه مورد بحث را به گونه دیگرى نیز تفسیر کرده اند: اى مشرکان! شما در برابر بت هاى خود زانو مى زنید و با آنها به راز و نیاز مشغول مى شوید و آنها را عبادت مى کنید، در حالى که این بتان بى جان، همچون حیواناتى هستند که سخنان شما را نمى شنوند و اعمالتان را نمى بینند و به وقت نیاز سخنى را بر زبان نمى آورند; زیرا اینها کر و کور و لال هستند و چیزى نمى فهمند; یعنى اى انسان! تو خود آگاهانه شخصیّت خود را از بین مى برى. چرا در برابر این بتهایى که خود ساخته اى و به هنگام حاجت آنها را مى خورى زانو مى زنى و آن را مى پرستى؟

از آن جا که ضمیر «هُم» در «فَهُم» و ضمیر «لایعقلون» به افراد عاقل اشاره مى کند، به نظر مى رسد که تفسیر اوّل منطقى تر و بهتر باشد. در هر حال، اصلى ترین پیام آیه، ردّ تقلید کورکورانه از دیگران، پدران و پیشینیان است.