1ـ در این مثال، انفاق کننده به جنّت و باغى واقع بر تپّه اى تشبیه شده است. در یک باغ مرتفع، چند ویژگى به چشم مى خورد که عبارت اند از:
الف ـ نور آفتاب، یکى از عوامل مهم رشد گیاهان، از هر سو بر آن مى تابد و هیچ چیز مانع از تابش پرتو حیات بخش آفتاب نمى شود.
ب ـ هواى مناطق مرتفع معمولا پاک تر و سالم تر است و این نیز یکى از عوامل رشد و نموّ درختان است.
ج ـ از خطر سیلاب در امان است، در حالى که باغ هاى واقع در درّه ها و کناره رودخانه ها، همیشه مورد تهدید سیل و گل و لاى آن هستند.
د ـ زیبایى و شکوه یک باغ مرتفع به مراتب بیش از دیگر باغهاست.
بنابراین، چنین انفاق کنندگان اوّل این که: بهتر و بیشتر از پرتو انوار هدایت الهى بر دل و جانشان برخوردار مى شوند.
دوّم این که: بهتر و گسترده تر از نسیم دل انگیز بخشایش و توفیقات خداوندى بهره مى گیرند.
سوّم این که: کمتر مورد آسیب بلایا و مرگ هاى بد واقع مى گردند.
و چهارم این که، با معنویّتى پرشکوه در نظر دیگران، محبوب آنان مى شوند.
تنها مشکل و ایراد چنین باغى آن است که آب جویباران در آن جارى نمى شود و آن را آبیارى نمى کند. بدین منظور خداوند، بارانى تند را مأمور سیراب کردن آن مى کند.
2ـ اشاره آیه شریفه به نوع باران، شاید ناظر به درجات انفاق باشد. باران تند و زیاد، گیاهان باغ را بطور کامل آبیارى و سیراب مى کند و در نتیجه میوه باغ فراوان و نیکوست و باران آرام و اندک که آب کمترى به ریشه گیاهان مى رساند و در نتیجه میوه باغ کم و نامرغوب است.
در انفاق به منظور خشنودى خدا، با وجود نیّت الهى انفاق کنندگان، فرق است میان آن که خود به مال انفاق شده محتاج است; ولى به رضایت، آن را انفاق مى کند با کسى که مال انفاق شده او خارج از محدوده نیاز وى مى باشد. و همچنین فرق است میان انفاقى که در حقّ نیازمند راستین بشود با انفاقى که به نیازمند غیر حقیقى یا مشکوک پرداخت شود.
ذیل آیه شریفه «وَ اللّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ» هم شاهد ارزنده اى است بر این مطلب که خداوند مى داند که چه کسى على رغم احتیاجش انفاق کرده و چه کسى انفاقش چنین نبوده است، و یا چه کسى به فقیر حقیقى کمک کرده است و چه کسى به محتاج مشکوک؟
3ـ موضوع و محتوى انفاق در آیات شریفه 262، 263 و 265 سوره بقره، موضوع انفاق مال و ثروت است. خداوند در این آیات مى فرماید: از اموال و ثروتتان مانند لباس، خانه، خوراک، دارو، کتاب و لوازم التّحریر، ابزار کار و مانند اینها به دیگران کمک کنید; ولى از آیه سوم سوره بقره مى توان استدلال کرد که موضوع انفاق گسترده تر و در برگیرنده تمامى نعمت ها و روزیهایى است که خداوند به انسان بخشیده است. در این آیه که در مقام بیان اوصاف متّقین است، خداوند در اطلاق یکى از صفت هاى افراد باتقوا مى فرماید: «وَ مِما رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ» ]متّقین[ از ]تمام [آنچه که ما به آنان روزى داده ایم، انفاق مى کنند.
بنابراین، موضوع انفاق طبق این آیه شریفه، عام است و تمامى روزیهاى خداوند را در بر مى گیرد.
مانند: الف ـ علم و دانش، علما و دانشمندان باید از دانش خود به دیگران انفاق کنند و به آنان بیاموزند، و گرنه همچون محتکران کالا، در دادگاه عدل الهى، مورد بازخواست واقع مى شوند.
در روایتى وارد شده است که امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «زَکاةُ الْعِلْمِ نَشْرُهُ» زکات دانش انتشار و پراکنده ساختن آن است.
ب - نفوذ کلام، یکى دیگر از روزق هاو روزیهاى الهى است که شایسته است از آن انفاق شود. وقتى شاهد اختلاف بین زن و شوهر، همسایه، یا دو شریک مغازه، یا برادرها و خواهرها و یا اهل روستا و... هستى، از نفوذ کلامت استفاده کن و اختلاف آنان را از بین ببر و میانشان آشتى و دوستى پدیدآور.
ج ـ اعتبار و حیثیت در جامعه، یکى دیگر از نعمت ها و روزیهاى خداوند است که باید موضوع انفاق قرار گیرد. اگر مظلومى در چنگال ظالمى گرفتار است و مى توانى با استفاده از حیثیّت و اعتبار اجتماعى خود و شفاعت نزد آن ظالم، مظلوم را نجات دهى او را از چنگال ظالم برهانى، نباید از این انفاق خوددارى کنى، بلکه باید با اشتیاق بدان عمل کنى.
د ـ فرزندان، از بزرگ ترین نعمت ها و روزیهاى خداوند هستند که هرگاه ضرورتى پدید آید باید آنان را در راه خدا و براى خشنودى وى انفاق کرد. همان گونه که مردم بزرگوار و سرفراز ایران اسلامى در طول انقلاب شکوهمند اسلامى و نیز در سالهاى جنگ تحمیلى عراق، از هیچ گونه انفاقى در این زمینه کوتاهى نکردند.
هـ ـ اندیشه و تفکّر، از جمله ارزشمندترین روزیهاى الهى است که باید در مقام مشورت، انفاق شود و به دیگران کمک و یارى کرد و براى آن مشاورى محرم و دلسوز بود.
