لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ: در اینکه منظور از جمله «له دعوة الحق» چیست؟ بین مفسّران اختلاف است، برخى گفته اند: مراد توحید است; یکتایى و توحید
مختصّ ذات خداست.
عدّه اى معتقدند: این جمله اشاره به قرآن مجید دارد; قرآن کتاب الهى است.
و تعداد زیادى از مفسّران آن را به «دعاى به حق» تفسیر کرده اند; یعنى اگر بندگان بخواهند دعایشان مستجاب شود، باید به درگاه حضرت حق روى آورند و درِ خانه او را بکوبند; یعنى ما سوى الله حلاّل مشکلات نیست، بلکه تنها او قادر به استجابت دعاهاى بندگان و گره گشاى مشکلات آنان است.
شاهد تفسیر سوم - که ما نیز بدان معتقدیم - ذیل همین آیه شریفه است که مى فرماید: «وَ ما دُعاءُ الْکافِرینَ اِلاّ فى ضَلال; دعاى کافران جز در ضلال
و گمراهى نیست».
دعاهاى کافران بى راهه است; زیرا آنان درِ خانه کس یا چیزى مى روند که
حتّى قادر نیستند از خود دفاع کنند و یا براى خود منفعتى کسب کنند، تا
چه رسد به دیگران.
وَ الَّذینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لا یَسْتَجیبُونَ لَهُمْ بِشَىْء اِلاّ کَباسِطِ کَفِّیْهِ اِلَى الْماءِ لِیَبْلُغَ فاهُ وَ ما هُوَ بِبالِغِهِ: شاهد سخن در مثل بیستم، این قسمت از آیه است.
کسانى که غیر خدا را مى خوانند و براى حلّ مشکلات خود به سراغ بت ها مى روند و دست به دامن مخلوقاتِ محتاج مى زنند، مشکلات آنها حل نمى شود. مَثَل چنین انسان هایى، مَثَل کسى است که دستهایش را بسوى آب دراز کرده است تا آن را بنوشد; لیکن موفق به این کار نمى شود و تشنه برمى گردد.
مفسران در تفسیر «کَباسِطِ کَفَّیْهِ اِلَى الْماءِ...»، گفتار مختلفى ذکر کرده اند که به
آنها اشاره مى شود:
1- منظورِ آیه، شخصى است که براى رفع تشنگى بر سر چاه آبى برود، چاهى که نه طناب دارد، نه چرخ آب کشى دارد و نه دلو! عمق این چاه نیز زیاد است. این انسانِ تشنه براى خوردن آب، دو دست خود را از فاصله زیاد بسوى آب دراز مى کند، دستانى که به یک مترى چاه هم نمى رسد; بى شک، چنین کسى موفّق نمى شود خود را سیراب کند و ناکام برمى گردد.
2- مرادِ آیه شخصى است که در کنار چاه ایستاده است و بدون اینکه حتى دستانش را بسوى آب دراز کند، تنها به آب اشاره مى کند که بسوى او آید تا از آن بنوشد، و روشن است که آب به اشاره او بالا نمى آید و احتیاج به ابزار و وسیله دارد.
آرى; دعاى کافران که به درِ خانه بت ها مى روند و در ضلالت و گمراهى هستند، مانند چنین انسانى است.
3- «باسط»، یعنى اینکه کف دستان باز باشد نه منحنى. این امر به گونه اى مى ماند که شخصى کنار چشمه آبى برود تا آب بنوشد این شخص دستش به آب مى رسد; لیکن دو دست خود را صاف نگه داشته و آنها را غرفه و کاسه نکرده است; به همین جهت، به محض اینکه دو دست خود از آب خارج کرده، به طرف دهانش مى برد، تمام آب مى ریزد و آبى به دهانش نمى رسد، و تشنه از کنار چشمه زلال آب برمى خیزد!
در میان سه تفسیر فوق، به عقیده ما تفسیر اوّل از همه مناسب تر است; هرچند مى توان گفت هر سه تفسیر صحیح است و هر سه، بیان یک مقصود را دارند; زیرا به اعتقاد ما، «استعمال لفظ در اکثر از معناى واحد جایز است».
بنابراین، براى حلّ مشکلات خود نباید به در خانه غیر خدا رفت. باید به درگاه با عظمت خداوند برویم; چه اینکه او خالق، رازق، محیى و ممیت است. او مشگل گشا است و همه چیز به دست اوست. از غیر او کارى ساخته نیست; زیرا همه نیازمندیم و او غنى; همه محتاج هستیم و او بى نیاز; همه عاجز هستیم و او قوى; همه ضعیف هستیم و او قادرِ مطلق است از این رو، نه تنها به در خانه بتان نباید رفت، بلکه به در خانه هیچ یک از مخلوقات خدا نباید روى آورد.
