همان گونه که قبلا اشاره شد، یکى از حجابهاى معرفت براى انسان حجاب عادت است. وقتى انسان به چیزى عادت کرد، به عمق و ماهیّت آن نمى اندیشد و این یک حجاب بزرگ است! از این رو، رویش انواع گیاهان، گلها و میوه ها از یک زمین و یک آب و هوا، از شگفتیهاى طبیعت است! این مهم، واقعاً از قدرت بى بدیل و بى نظیر خداوند است که از یک زمین و یک آب و هوا، گلهایى را با رنگها و برگهاى متفاوت و میوه هایى را با طعم و مزّه هاى مختلفى مى رویاند و این خلقت شگفت به انسان مى آموزد که از حیات مجدّد در روز قیامت تعجّب نکند; چه این که از همین در روز قبامت، انواع و اقسام انسانهاى نیک، از قبیل: پیامبران، صالحان، امامان و شهدا و انسانهاى پست از قبیل فرعونها، نمردوها، معاویه ها، صدام ها و... مبعوث مى گردد. انسان هر ساله صحنه معاد را در روى زمین مى بیند و به تعداد سالهاى عمرش تکرار صحنه معاد را شاهد است، شگفت آن که در روز قیامت وقتى انسانها مى خواهند از قبرها برانگیخته شوند، بارانى بر زمین مى بارد; سپس انسانها زنده مى شوند!
قانون کلّى که از آیه شریفه استفاده مى گردد این است که اصول کلّى حیات و مرگ در تمام جانداران یکسان است. بنابراین، همان گونه که در عالم گیاهان و نباتات زندگى پس از مرگ وجود دارد، درباره انسان نیز چنین است.
سؤال: در جهان نباتات و گیاهان زندگى دوباره امکان پذیر است; زیرا گیاهان به وسیله بذرها و دانه ها دوباره رشد و نمو مى کنند. به خلاف انسان که کاملا از بین مى رود و تبدیل به خاک مى شود. پس چگونه ممکن است انسان از خاک مرده دوباره به وجود آید و زنده شود؟
جواب: این گونه نیست که همیشه گیاهان با بذر و دانه زنده شوند، بلکه گاهى از اوقات حیات و مرگ گیاهان مانند مرگ و زندگى انسان است; مثلا در پاییز وقتى برگ درختان زرد مى شود و مى ریزد، همین برگها در پاى درختان کم کم تبدیل به خاک مى شوند و سپس در بهار جذب ریشه درخت مى گردند و قسمتى از آنها دوباره تبدیل به برگ درخت مى شود; یعنى برگ درختى که کاملا نابود و تبدیل به خاک شده بود دوباره حیات مجدّد مى گیرد. انسان نیز چنین است; مى میرد و تبدیل به خاک مى شود و دوباره مبعوث مى گردد.
بنابراین، انسان هر سال ـ بطور مکرّر ـ معاد را با چشم خود مى بیند، ولى غافل است از این که همان خدایى که گیاهان را پس از مرگ دوباره زنده مى کند، قادر است انسان را نیز پس از مرگ زنده گرداند.
