جضرت على(علیه السلام) در عهدنامه مالک اشتر همه اقشار جامعه را، از جمله:
افسران، قضات، علما، تجّار، کشاورزان، وزرا، مسئولان کشورى و... مورد سفارش قرار مى دهند; ولى وقتى به قشر محروم جامعه مى رسند، تعبیر زیبایى دارند که آن تعبیر در مورد هیچ یک از گروه هاى فوق دیده نمى شود. آن حضرت مى فرمایند: «ثُمَّ اللّهَ اللّهَ فى الطَّبَقَةِ السُّفْلَى مِنَ الَّذینَ لاَ حِیلَةَ لَهُمْ...» اى مالک! خدا را خدا را درباره طبقه محروم جامعه فراموش نکن! کسانى که گریزى براى آنها نیست; و نیازمند و از کار افتاده اند. مبادا اینها را به دست فراموشى بسپارى! در میان این گروه، عدّه اى اظهار فقر و نیاز مى کنند، ولى عدّه دیگر راضى به اظهار فقر نیستند که باید بدون تقاضا به آنها بخشش کنى، بخشى از بیت المال را مخصوص این افراد قرار بده. به کسانى که در دست رسند، خود نظارت کن; و کسانى که دور هستند، نمایندگان مطمئنّى را برگزین تا به امور آنان رسیدگى کنند. با آنها به گرمى برخورد کن تا احساس شخصیّت کنند. تمام احتیاجات آنها را برآورده ساز حتّى امور جزیى آنها از نظر تو مخفى نماند و گرنه مورد بازخواست خداوند قرار خواهى گرفت. در ایّام هفته ساعت یا روزى را معیّن کن تا مردم آزادانه با تو ملاقات کنند و مشکلاتشان را در میان بگذارند; چه این که گاهى وسطه ها اخبار و رخدادها را ناقص به تو مى رسانند و...»
آفرین بر این سخنان زیبا، که چون خورشید بعد از هزار و اندى سال مى درخشد و روز به روز بر زیبایى و درخشش آن اضافه مى گردد; و هزاران آفرین بر گوینده این سخنان جاوید، که شایسته است زمامداران عالم آن را با آب طلا بنگارند و سرلوحه کار خود قرار دهند.
عجبا! این اسوه اخلاق، یک زمامدار و حاکم است که این گونه درباره مردم مستضعف و محروم سفارش مى کند! دولت مردان دنیاى غرب نیز نوع دیگرى از زمامدارانند که براى جلب منافع خود به مرگ هزاران نفر از این انسان هاى محروم راضى هستند. تفاوت ره از کجاست تا به کجا؟!
سؤال: گاهى حفظ ارزش هاى اخلاقى، سبب کاهش رشد اقتصادى مى گردد. بنابراین، جمع بین ارزش هاى اخلاقى و رشد اقتصادى چگونه ممکن است؟
پاسخ: نظام ما یک نظام ارزشى است و آنچه براى ما مهم شمرده شده، حفظ ارزشهاست; علاوه بر این مراعات اصول اخلاقى و آمیختگى اخلاق با اقتصاد سبب عقب ماندگى نمى شود، بلکه این اقتصاد غیر ارزشى است که در همین دنیا زیان هایى مى آفریند که قابل جبران نیست.
مگر عامل عمده جنگ جهانى دوّم، همین اقتصاد غیر ارزشى نبود! جنگى که تعدادى از کشورها را کاملا ویران و تعداد دیگر را نیمه خراب کرد. فاجعه دردناکى که 30 میلیون قربانى بر جاى گذاشت; جنگى که 30 میلیون معلول به یادگار گذاشت. آیا اقتصاد عقب مانده ـ البتّه به تعبیر طرفداران مکتب مادّى ـ بهتر است یا چنین اقتصاد پیشرفته اى؟!
باید دانست که عمران و آبادى جهان نیز در سایه اقتصاد ارزشى تحقّق مى یابد.
