امام علي(ع) درباره فوائد «تفکّر» می فرماید: «هر كس انديشه خود را به كار گيرد حقايق را مى بيند و راه صحيح را انتخاب مى كند». در واقع حضرت همانند قرآن، اهمّيّت تفكر در امور دنيا و آخرت را بر همگان آشکار دانسته و آن را سبب پیروزی و موفقیت افراد می داند.

هميشه مشاهده آسمان‌ ها و زمين، براى انسان‌ تفكّرانگيز بوده؛ لکن با پیشرفت علم و دانش، عظمت جهان اسرارآميز بالا نیز در نظر انسان بيشتر شده است. در واقع ما در برابر جهانی قرار گرفته ‌ايم که عظمت آن از يك سو و نظم حاكم بر آن از سوى ديگر، پرده از قدرت و علم بى ‌انتهاي آفریننده آن بر مى ‌دارد. از این رو قرآن می فرماید: «به یقین در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و شد شب و روز، نشانه هاى [روشنى] براى خردمندان است». همچنین می فرماید: «آیا در خدایى که آسمانها و زمین را آفریده، شک و تردیدى است». و... .

تفکر و اندیشه «اومانیسم» دارای اشکالاتی است. مانند: تناقض در اندیشه و عمل. در واقع وجود فاصله عمیق میان «اومانیسم» به عنوان یک جنبش فکری و آنچه در مرحله عمل در تاریخ حاکمیت «اومانیسم» روی داده، یکی از نقدهای اساسی این جنبش است. از سویی بی دلیل بودن مبانی و ادعاهای «اومانیسم»، یکی دیگر از ضعف های «اومانیسم» است. از سوی دیگر «اومانیسم» گرفتار طبیعت گرایی شده و  انسان را در ردیف حیوانات می داند. همچنین آزادی و عنان گسیختگی و تساهل و تسامح از دیگر اشکالات تفکر «اومانیسم» است.

وحدت حق و حقیقت، از جمله مفاهیمی است که اسلام مطرح کرده و حق به معنی مطابقت عقیده یا عمل با واقع است. حال در صورتی که حق یکی است و در اسلام متجلی شده، ثمره بحث و آزادی تفکر چیست؟ در واقع خداوند انسان را به پیروی از دینی دعوت می کند که مطابق با فطرت است؛ فطرتی که بر پذیرش حق بنا شده، در حالی که عقل نیز آن را می پذیرد. در واقع آزادی تفکر به معنی مخالفت انسان با پیروی از عقل و فطرت نیست، بلکه اسلام علاوه بر دعوت به آزادی تفکر، در جهت تبیین حق نیز تلاش می کند، زیرا سبب تکامل فکر و عقیده می شود.

شور و التهاب انتظار موعود آخرالزمان، در تاريخ پرفراز و نشيب يهوديت موج مى زند. مثلا در عهد قديم از كتاب مقدس، چنين آمده است: «به جهت وجود اشرار و ظالمين مايوس مشو؛ زيرا نسل ظالمين از روى زمين برچيده خواهد شد و منتظرين عدل الهى وارثان زمين خواهند شد ... و انسان هاى صالح كسانى هستند كه وارثان زمين شده و تا پايان تاريخ در روى زمين زندگى خواهند كرد».

در برخی از روایات آمده که امام علی(ع) عقل زن را در جمال او دانسته و می فرماید: «عقول زنان در جمالشان و جمال مردان در عقولشان است». اما برخی اشکال کرده اند که این حدیث با کرامت زن سازگاری ندارد. در پاسخ به این اشکال می توان گفت: 1- این روایت یک امر تعریفی است، و نه یک امر دستوری. 2- مقصود از عقل در این روایت، عقل نظری است نه عقلی که بواسطه آن خداوند عبادت می شود.

مغز انسان در واقع اطاق كنترلی برای كارگاه عظيم بدن است؛ همان اطاق اسرارآميز با همان دكمه ها و چراغ هایی که با تحريك يك يا چند سلول بخشى از بدن را به كار انداخته و يا از كار مى اندازد؛ قلب، معده، دستگاه تنفس، چشم و زبان و گوش به فرمان اين اطاق كنترل عجيب هستند. آیا می توان باور کرد که در ساختمان اين اطاق كنترل استثنائى هيچگونه محاسبه و برنامه قبلى در كار نبوده و پديده هاى كاملا تصادفى دست به دست هم داده و چنين اعجوبه اى را بوجود آورده اند؟

شيارهاى نامنظم كه توده خاكسترى رنگ مغز را در برگرفته، و پرده بسيار ظريفى كه اين توده خاكسترى رنگ را پوشانيده به احتمال قوى محتوى بزرگترين بايگاني هاى جهان است. طبق آخرين تحقيقات دانشمندان، مركز حافظه در اين پرده ظريف نهفته شده و به طرز اعجاز آميزى تمام معلومات، خاطرات، مشاهدات پيشين و دانستنيهاى ما از هر قسم، روى اين پرده ظريف ترسيم شده است. حال فكر كنيد از ميان ميليونها رویدادی كه در اين بايگانى عجيب گرد آورى شده، بيرون كشيدن يك خاطره آن هم در يك هزارم ثانيه چه كار خارق العاده اى است؟

فوائد «کم خوری» عبارت است از: 1. موجب سلامتى و اعتدال جسمى و روحى مى شود. 2. مايه بيدارى و استفاده از فرصتها است. 3. موجب صفاى روح و نشاط روان است. 4. زاينده حكمت و دانش در قلب است. 5. موجب عدم اسراف و تبذير است. 6. سبب توفيق در انجام عبادات است. 7. اشتياق و علاقه ملائكه را به دنبال دارد. 8. موجب تداوم حياتِ قلب است. 9. موجب ورود به مقامات عالى است. 10. موجب رقّت قلب و تأثير موعظه در آن مى گردد. 11. مايه نزول رحمت خداوند می شود. 12. مايه انديشه و فكر مستقيم و صحيح مى گردد و ...

با توجه به اينكه انسان موجودي فرهنگي است و هر گونه اصلاح در وضع جامعه بدون نفوذ در فكر و روح او امكان پذير نيست؛ لذا در جوامع امروزى براى رسيدن به اهداف سياسي، اقتصادي و ... سعى مى شود در فرهنگ ملّت ها نفوذ كنند. در برنامه حكومت اسلامى كه از متن قرآن و سنّت استنباط مى شود، روى مسائل فرهنگى، تعليم و تربيت، تبشير و انذار تكيه شده و برنامه هاى گوناگونى در اشكال مختلف براى اين معنى در نظر گرفته اند.