آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

از ويژگى هاى فرهنگ حاكم بر حكومت اسلامی، دقّت فوق العاده در صرف اموال بيت المال است تا آنجا كه امام على(ع) حاضر نشدند كمترين تبعيضى بين برادر نيازمندش و ديگر مسلمانان قائل شوند و او را با آهن تفتيده ترساندند. اينكه حضرت علی(ع) دستور می دهد نوك قلم ها را تيز كنند، فاصله سطرها را كم كنند و مطالب اضافى را حذف و از پرگويى بپرهيزند همه براي جلوگيري از حيف و ميل بيت المال است و بالاتر و به صورت كلی تر، به فرموده امام صادق(ع) دور انداختن هسته خرما و باقيمانده آب خورده شده هم مصداق اسراف است.

معصومين(ع) در دوران زندگی، کمترين خدمت مردم را با برترين سپاس عملی پاسخ مي دادند، مانند عمل امام حسین(ع) در آزاد کردن کنيزي که به ایشان، شاخه گلی هدیه داد و یا محبت ها و سپاس های فوق العاده پيامبر(ص) به نسبت به «شيماء» خواهر رضاعى شان، و «ثویبه» که مدت کوتاهی دایه ایشان بود. اين موارد جلوه های اندکی از سپاس عملی در زندگی معصومين(ع) است.

یکی از امتیازات اسلام و سایر ادیان این است که در کنار تعیین هدفی عالی، به تعیین الگوهای آن نیز می پردازند تا انسان ها با پیروی و با در نظر گرفتن سیره عملی آنان، به سعادت واقعی نائل شود. از سویی روان شناسان معتقدند که با تعیین الگوی کامل، می توان انسان ها را به حق و حقیقت راهنمایی کرد. بر این اساس خداوند پیامبر(ص) را الگوی مسلمانان قرار داده است.

علمای تعلیم و تربیت اتفاق نظر دارند که یکی از موثرترین شیوه های تربیت صحیح، ارائه الگوهای تربیتی صحیح  است. آری اگر مربّی ویژگی های لازم را دارا باشد، عملاً می تواند برای متربی الگو باشد. لذا باید اسوه و الگوی دیگران، در رفنارش عاری از خطا و اشتباه باشد. از این روست که خداوند بر بندگانش منّت نهاده و بندگان برگزیده و معصوم خود را به عنوان الگوهای کامل معرفی کرده است. پس بهترین شیوه در تعلیم و تربیت استفاده از مقام تربیتی معصومین(ع)، و سیره رفتاری آنان است.

1- گاهی گفته می شود: تاسی به معصومین(ع) فقط در زمان حضور آنان امکان پذیر است؛ لذا تقلید مبتنی بر تأسی از آنها ممکن نیست. پاسخ: می توان از طریق احادیث و سنت از آنان پیروی کرد. 2- گاهی گفته می شود: شرایط زمانی و مکانی در رفتار معصومین دخالت داشته؛ لذا امکان تقلید و تأسّی به آنان وجود ندارد. پاسخ: در ساحت باورها و ارزش ها، با توجه به این که آن ها می توانند ثابت باشند می توانیم از معصومین تقلید کنیم. در مورد ساحت راه کارها و روش ها که در آن ها تغییر رخ می دهد، می توانیم از جانشین عام او که فقیه در دین است پیروی کنیم. 3- گاهی گفته می شود:  هر انسانی عقل دارد و باید به تشخیص و صلاحدید عقل خود عمل نماید. پاسخ: «تقلید» و پیروی در حوزه دین مبتنی بر دلیل عقلی و سیره عقلایی است؛ یعنی آنچه را که عقل مستقیماً درک نمی کند و راهی برای اثبات آن ندارد و یا در مواردی با وجود امکان تحقیق و بررسی و اجتهاد، به دلایلی انسان درصدد تحقیق برنمی آید، ملزم به تبعیت و پیروی از کسی است که راه را به او می نمایاند. 4- گاهی گفته می شود: پیشوایان دینی برداشت های مختلفی از دین داشته اند؛ با این وجود چگونه می توان از آنان تقلید و پیروی کرد؟ پاسخ: اختلاف در احکام به معنای وجود قرائت ها و برداشت های مختلف از اسلام نیست، بلکه ناشی از موضوعات مختلفی است که در پی هم تحقق می یابد.

حقوق «اقلیت های» دینی را می توان در چند بخش خلاصه کرد: 1- حقوق عقیدتی، که اسلام با وجود دعوت اهل کتاب به اسلام، اما آنان را در انتخاب آزاد گذاشته و اجبار در پذیرش اسلام را تجویز نمی کند. 2- اسلام در پناه قانون از پیروان سایر ادیان حمایت کرده و در صورت عمل به شرایط «ذمه» جان و مال آنان محترم است. 3- اسلام تعدی به اموال غیر مسلمانان را حرام دانسته و حقوق مالی و اقتصادی آنان را محترم می شمارد. 4- اسلام حقوق اجتماعی اهل کتاب را رعایت کرده و در صورت فقر و استضعاف برای آنان حقوقی مقرر کرده است.

در روايات نسبت به يتيمان و كودكان بى سرپرست سفارش شده، از جمله پیامبر(ص) می فرماید: «من و كسى كه سرپرستى يتيمى را بر عهده بگيرد و مخارجش را تأمين نمايد، در بهشت همچون دو انگشت ابهام و اشاره در كنار هم هستيم». در واقع سرپرستان ايتام آنقدر محترم و مقرب اند كه در بهشت كنار پیامبر(ص) هستند. هم چنین امام علی(ع) در وصیت خود به فرزندانشان می فرمایند: «خدا را! خدا را! در مورد يتيمان، نكند آنها گاه سير و گاه گرسنه بمانند. نكند آنها در حضور شما بر اثر عدم رسيدگى از بين بروند».

بر اساس روایات ایتام بر دو قسم اند: ایتام ظاهرى و ایتام معنوی، ایتام ظاهری افرادی هستند كه پدر و یا مادر خود را از دست داده اند. اما يتيم هاى معنوى، كه از آنها به «ايتام آل محمّد(ص)» تعبير شده، شيعياني هستند كه امام به منزله پدر آنهاست، اما از حضور پدر محروم اند، از این رو، این گروه نیز از ایتام هستند و كفالت أنان بر عهده علما و دانشمندان دينى است. پيامبر(ص) در اين رابطه مي فرمايد: «شديدتر از يتيمى كه پدرش را از دست داده، شيعه اى است كه امام خود را از دست داده و دستش از دامان وى كوتاه است».

اولا: اگر بنا بر تبعیّت است، ائمه اهل بیت(ع) ما را به نامهایی چون محمد، علی، حسن و حسین و... راهنمایی کرده اند؛ وقتی نامهای اهل بیت(ع) اولویّت یک جامعه باشد برای نامهای دیگر جایی نمی ماند.
ثانیا: اگر نامگذاری فرزندان اهل بیت(ع) از انگیزه های سیاسی(حبّ و بغضها) خالی بوده است، نامگذاری به نام خلفا، نشانه روابط خوب نخواهد بود.
ثالثا: نامگذاری های ائمه اهل بیت(ع) به نام خلفا، زمینه هایی داشته که در حال حاضر چنین زمینه هایی در جامعه ی شیعی وجود ندارد؛ مثلا گاهی انتخاب يک نام برای کم کردن خفقان بود.

با بررسی آیات و روایات پی می بریم که اسلام نسبت به اقتصاد اهمیت خاصّی قائل است. این موضوع در ضمن چند عنوان قابل بررسی است: 1- قرآن مال را ودیعه الهی معرفی می کند که از جانب خداوند در اختیار بشر قرار گرفته است. 2- اسلام به کار و کوشش توصیه می کند؛ زیرا هیچ جهاد نظامی بدون پشتوانه اقتصادی کامل نیست. از این رو معصومین(ع) کارگران را بسیار تحسین کرده اند. 3- پیامبر و ائمه(ع) پیشگامان کار و کوشش بوده و تلاش می کردند از دست رنج خود استفاده کرده و زندگی نمایند. 4- اسلام با تنبلی و بیکاری مبارزه می کند.