آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اولا: صلح، بدون رضایت امام(ع) به ایشان تحمیل شد؛ ایشان جنگ با فردی چون معاویه را بر صلح ترجیح می دادند. چنانکه خود ایشان خطاب به منتقدین صلح می فرمایند: «اگر یارانى داشتم شبانه روز با او مى‏ جنگیدم تا کار یکسره شود» و خطاب به معاویه می فرمایند: «اگر قرار به جنگ باشد پيش از هر كس بايد با تو بجنگم. چه مبارزه با تو از جنگ با خوارج لازم تر است».

ثانیا: امام حسن(ع) نه تنها هیچ گاه معاویه را تایید نکرد، بلکه همواره از انتقاد نسبت به معاویه دست نکشید و همواره با بیانات و اقدامات خود اعلام می کرد که خلافت معاویه را به رسمیت نمی شناسد. مناظره های آن حضرت با معاويه و مزدوران و طرفداران او شاهد اين معنا است.

ثالثا: معاویه فردی نیست که با پذیرش اجباری صلح توسط امام حسن(ع) تطهیر شود؛ گرچه معاویه با حجّت ظاهری مسلمان نامیده می شود، ولی منابع تاریخی اهل سنّت او را در حد یک منافق متظاهر، یک فرد فاسق و جنایت کار، یک حاکم بدعت گذار و دغل کار معرفی می کنند!

در جنگ صفين امام علی(ع) به اصحابشان درباره امام حسن و امام حسين(عليهما السلام) با تاکید زیاد سفارش فرموده و مى گويد: «اين جوان [امام حسن(ع)] را از طرف من بگيريد و نگاه داريد [تا به ميدان جنگ پا نگذارد] مبادا [مرگ او] مرا درهم بكوبد، زيرا من از مرگ اين دو بسيار دريغ دارم، مبادا نسل رسول خدا(ص) با مرگ آنها قطع شود». امام(ع) با اینکار می خواستند آنها را حفظ نمایند تا هر چه بيشتر، نسل پيامبر(ص) فزونى يابد، زيرا با وجود دشمنان بسيار، اين نسل با بركت از جوانب مختلف در خطر بوده است.

دلایل چندی سبب شد تا امام حسن(ع) پيشنهاد صلح معاويه را بپذيرد؛ ازجمله: 1. سستی مردم كوفه در حمایت از امام(ع)، یکی از مهمترین دلایل این تصمیم بود. از این رو هیچ کس نمی تواند مدعی شود که امام به جنگ با معاویه اعتقاد نداشته است. 2. بر پایی جنگ در شرایط عادی، منوط به حضور مردم بوده و حاکم در حد خاصی می تواند، آنان را به حضور در جنگ وادار کند. 3. اين صلح به منظور حفظ شیعیان انجام شده است.

در مورد مفاد صلح نامه امام حسن(ع) و معاویه در مدارک تاریخی اتفاق نظر کاملی وجود ندارد و شايعات و غرض ‌ورزی های مورخين و راويان باعث آشفتگی در اين زمينه شده است. بزرگ نمایی پاره ای از مواد به همراه سانسور سایر بندهای صلح نامه، جعل موادی غیر واقعی و نادرست و بی توجهی به ذکر شروط اساسی، موجب تحریف در نقل های تاریخی شده است. صرفه نظر از این موارد، نقل های مختلف و پراکنده ای درباره مواد این صلح نامه وجود دارد که هر کدام قسمتی از متن اصلی را یادآور شده اند.

امام حسن(ع)، از چهره‌های برجسته اخلاقی است که رفتار و کردارش روشنگر راه هدایت است. انجام بيست و پنج سفر حج به صورت پیاده از ويژگی های مهم رفتاری اوست. بذل و بخشش در راه خدا، یکی دیگر از ویژگی های اخلاقی آن امام بزرگوار است؛ بطوری كه در طول زندگی خود، سه بار و هر بار نیمی از دارای خود را در راه خدا بخشیده است. ارتباط امام با كوفیانی كه براي حج به حجاز می آمدند، نشانه پذيرش امامت آن حضرت، از سوی آنان است. همچنین پيامبر(ص) در سخنانی ضمن اظهار علاقه به آن حضرت، دیگران را به دوست داشتن ايشان ترغيب می کند.

از منظر تاریخ نگاران کوچکترین تردیدی وجود ندارد که معاویه با ترتیب دادن توطئه ای، امام حسن(ع) را به دست همسرش جعده، دختر اشعث بن قیس به شهادت رساند. همچنین «ام بکر» دختر «مسور» گوید: «بارها به امام سم خورانده شد. هر بار از آن رهایی می یافت تا آن که مرتبه آخر، سم به قدری شدید بود که پاره های جگر امام از گلویشان خارج می شد». پس از شهادت امام، طبق وصیت آن حضرت خواستند او را در کنار قبر رسول خدا(ص) دفن کنند؛ اما «عایشه» با استناد به این که «بَیْتِی لَا آذَنُ فِیهِ»، مانع از این کار شد.

پس از شهادت امام علی(ع) و آغاز خلافت ایشان، دشمنان تلاش کردند تا شخصیت امام را خدشه‌ دار کنند و ایشان را از یک طرف بی‌ بهره از تدبیر و سیاست و از طرف دیگر دنیاطلب و بالاخره موضع او را در مقابل پدرش علی(ع) و برادرش حسین(ع) معرفی نمایند. آنها با جعل و ترویج اخبار پوچ، امام مجتبی(ع) را شخصیتی معرفی می کردند که دائماً در حال تزویج و طلاق بوده و اینکه امام در عوض پول حاضر شده از حکومت کناره بگیرد؛ یا اینکه ایشان خلافت را حق خویش نمی‌ دیده و لذا آن را تسلیم معاویه کرده است و ... در حقیقت بنی امیه و خصوصا بنی عباس از این کار هدف سیاسی داشتند و با این کار می خواستند مسیر حکومت و پادشاهی خود را هموار نمایند.

یکی از آثار برجای ‌مانده نگرش عثمانی در مذهب اهل سنت، بی‌ توجهی به خلافت شش ‌ماهه امام مجتبی(ع) است که نه آن را از عهد خلفای راشدین می‌ شناسند و نه از دوره ملوکی محسوب می‌ کنند. در اصل آنها این خلافت را چندان به رسمیت نمی‌ شناسند؛ این وضعیت در حالی است که اکثریت مسلمین تابعیت از وی را به عنوان خلیفه مسلمین پذیرفته بودند؛ البته روشن است که در آن برهه شکاف عمیقی میان مسلمانان به وجود آمده بود و همزمان با امام، معاویه نیز در شام مدعی خلافت بود، گرچه به قول خودِ وی از میان انصار تنها یک نفر با او همراه بود.

پس از آن که نامه نگاری میان امام(ع) و معاویه نتیجه ای نداد امام(ع) به معاویه نوشت: بین او و معاویه چیزی جز شمشیر حاکم نخواهد بود. امام(ع) سپاهیان را به فرماندهی «عبیدالله بن عباس» به «نخیله» فرستاد. اما عبیدالله با رشوه معاويه، سپاه امام(ع) را ترک کرد و به معاویه پیوست. سپس بخش اعظم سپاه عراق، به شامیان پیوستند. امام(ع) نیز در «مدائن» توسط یکی از خوارج مجروح شد. شايعه پذبرش صلح از سوی امام(ع) و پيوستن قيس به معاويه و...، باعث شد امام(ع) نتواند كوفيان را برای نبرد متحد كند، در نتیجه امام(ع) صلح تحميلی معاويه را پذیرفت.

علی رغم وجود شايعاتی در تاریخ مبنی بر طرح صلح از جانب امام و تمایل حضرت به آن؛ پيشنهاد صلح از طرف معاويه بوده؛ زیرا معاویه می خواست بدون دردسر عراق را تصرف کند و به اين خاطر اصرار داشت تا امام از حكومت كناره گيری كند. شاهد اول خبر «یعقوبی» است که می گوید: معاویه گروهی را به «ساباط مدائن» فرستاد تا درباره صلح با امام حسن(ع) سخن بگویند كه در این ملاقات، امام صلح را رد کرده است. شاهد دیگر سخنرانی امام با مردم است كه گفته است: معاویه صلحی را از ما خواسته که هیچ شرافت و عزتی در آن نیست.