آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

شاید تعبیر «تجدید شرایع» در اینجا درست نباشد و به جای آن شایسته تر است که از ترکیب «تجدید رسالت» استفاده کنیم؛ زیرا همه پیامبران از سوی یک خدا مبعوث شده اند و هر شریعتی تکمیل کننده شریعت سابق می باشد و اگر اختلافی وجود داشته مربوط به روش ها و امور فرعی و جزئیات هست.

مهمترین عوامل تجدید رسالت یکی تحريفهايى است كه در تعليمات و كتب مقدّس پيامبران رخ مى داده است و دیگری تغيير و تكامل شرايط زندگى انسانها و نيازمندى بشر به رهنمايى نوين می باشد تا اینکه خاتم پيامبران گذارنده آخرين آجر كاخ مستحكم رسالت باشد.

مطالعه چگونگی پیدایش جوامع و حرکت آنها از اجتماعات ساده و بسیط به جوامع پیچیده، و نیاز به قانون گذاری های متناسب با آن پیچیدگی، می تواند ما را برای درک ضرورت چنین تشریع های جدیدی یاری کند.

خداوند در سوره «حديد» به يكى از اهداف مهّم نهضت انبياء يعنى برقرارى «عدالت اجتماعى» اشاره كرده و نزول كتاب و ميزان را مقدمه اى بر آن شمرده و مى فرمايد: «ما پيامبران خود را با دلايل روشن فرستاديم و همراه آنها كتاب آسمانى و ميزان نازل كرديم تا مردم به عدالت قيام كنند».

بر اساس آیات و روایات، هدف خداوند از خلقت انسان، پرورش یک مخلوق کامل است که پرتوى از صفات حق باشد و لایق قرب او گردد. بدیهی است که تربیت چنین موجودى بدون یک برنامه ‏ریزى دقیق امکان‏ پذیر نیست. اما از آنجا که بعضی علوم لازم برای شناخت و حرکت به سوی این هدف خارج از دسترس عقل بشر بوده و یا ممکن است عقل در آن گرفتار خطا شود؛ لذا نیازمند منبعی هستیم که این آگاهی را فراهم کند. از این رو خداوند رسولانی برای بشر فرستاد تا راه و روش سعادت و کمال را به او بیاموزند. این راه و روش همان دین الهی است.

به فرموده امام علي(ع) اگر خداوند پيامبرانش را با گنج هاى طلا و قدرت هاي مادي مبعوث مي كرد امتحان بندگان در چنان شرايطى عملا بى اثر مى شد، ثواب نيكوكاران از بين مى رفت، انگيزه هاى مادّى باعث حركت مردم مى شد نه وعده هاى الهى و اخبار وحى، مؤمنان راستین مستحقّ ثواب نیکوکاران نبودند؛ چون زحمتى متحمّل نمى شدند، ايمان آورندگان به انبياء، پاداش پر ارزش مجاهدان و آزمودگان واقعى را دريافت نمى داشتند و نام هاى پر ارزشى همچون مؤمنان، صالحان، مجاهدان و مخلصان، مصاديق واقعى خود را از دست مى دادند.

امام علی(ع) درباره فلسفه عدم قدرت و سلطنت پیامبران می فرماید: «اگر پيامبران داراى قدرتى بودند كه كسى را ياراى مخالفت با آنان نبود، و توانايى و عزتى داشتند كه هيچ گاه مغلوب نمى شدند، و سلطنتي كه گردن ها به سوى آن كشيده مى شد و از راه هاى دور، بار سفر به سوى آنان مى بستند، [در این صورت] پذيرش دعوت آنان براى مردم آسان تر و سركشى در برابر آنان مشكل تر بود، و مردم به جهت ترسى كه بر آنها مستولى مى شد، يا علاقه و انتظارى كه آنان را متمايل به پيامبران مى ساخت به آنها ايمان مى آوردند، در اين حال نيّات خالص نبود و حسنات آنان تقسيم مى شد».

قرآن در سه مورد يكی از فلسفه های بعثت را «تعليم و تربيت» می داند و مى فرمايد: «او كسى است كه در ميان قوم درس نخوانده، رسولى از خودشان برانگيخت تا آياتش را بر آنان بخواند و آنها را پاكيزه كند و كتاب قرآن و حكمت به آنها بياموزد، هرچند قبل از آن در گمراهى آشكارى بودند». در جای ديگر می فرمايد: «همان گونه كه رسولى در ميان شما از خودتان فرستاده ايم تا آيات ما را بر شما بخواند و شما را تزكيه و پاكيزه سازد و كتاب و حكمت بياموزد و آنچه را امكان نداشت بدانيد به شما تعليم دهد».

طبق آیه 9 سوره نحل، یکی از نعمت های بسیار مهم معنوی که خداوند آن را بر خود فریضه شمرده، قصد السبیل یا راه راستی که انحراف و ضلالت در آن وجود ندارد می باشد. خداوند هم در جنبه تکوینی استعدادهای گوناگونی برای رسیدن کمال به انسان داده و هم در جنبه تشریعی با فرستادن پیامبران و کتب آسمانی او را به پیمودن این راه تشویق کرده و از مسیرهای انحرافی بازداشته است.

در آیه 2 سوره جمعه و 129 سوره بقره، اشاره به دو هدف عمده از اهداف بعثت شده، که همان مسأله تعلیم و تربیت یا تربیت و تعلیم است، و در آیه 151 سوره بقره نیز بر علومی تأکید مى کند که آگاهى بر آن بدون بعثت پیامبر ممکن نبود.

طبق آیه 165 سوره نساء یکى از اهداف بعثت پیامبران اتمام حجّت بر مردم لجوج و خودخواه است که قبول دعوت انبیاء را مخالف منافع خویش مى بینند و چنانچه بعثتى صورت نگیرد، ممکن است هزارگونه ادّعا کنند که اگر پیامبران الهى آمده بودند ما با آغوش باز از آنها استقبال مى کردیم «لَوْلاَ اَرْسَلْتَ اِلَیْنَا رَسُولاً فَنَتَّبِعَ آیَاتِکَ». این اتمام حجّت اوّلا عدل الهى را روشن مى سازد و ثانیاً زبان دورغگویان پر مدّعا را قطع مى کند.

از جمع آورى قرائن مربوط به زندگى پيامبر(ص) و صفات و ويژگى هاى اخلاقى و عملى او و محتواى دعوت و برنامه هايى كه به كار مى بسته، آنچنان سند روشنى مى توان تهيه كرد كه با قوى ترين معجزات برابرى مى كند؛ بلكه گاه از معجزات نيز پيشى مى گيرد. امروزه از این روش در علوم مختلف استفاده می شود و در قرآن نیز به این نوع استدلال اشاره شده است.