فقهای اسلام با توجه به سبب و شأن نزول و ظَهر و بطن آيات، قاعده اى را به دست آورده‌ و با تمسك به آن، احكام را استنباط مى‌ كنند. آن قاعده عبارت است از: «اعتبار به گستردگى لفظ است، نه خصوصيّت مورد»؛ يعنى فقيه بايد خصوصيات مورد را كنار گذاشته و از جنبه هاى عمومى لفظ بهره بگيرد. به عنوان مثال در قرآن آمده: «مشرق و مغرب، از آن خداست! پس به هر سو رو کنید، رو به خدا کرده اید». اين آيه داراى ظَهر و بطن است و در ظاهر با آياتى كه ايجاب مى كند حتما رو به كعبه نماز بخوانيد منافات دارد؛ ولى با مراجعه به شأن نزول، اين تنافى برطرف مى شود.

چندي از علماى يهود و مسيحيان«نجران» با مسلمانان بحث کرده و خود را سزاوارتر به آئين حق مى دانستند و هر يک از پيروان اين دو مذهب، مسلمانان را به خويش دعوت مى کردند. در اینجا آيات فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت.

نزول آیه ناظر به تمام حوادثی است که باعث ویرانی و منع از مساجد می شود. بنابراین هر یک از شأن نزول هایی که در مورد این آیه آمده، مانند؛ تخریب مسجد الاقصی، منع پیامبر(ص) از مسجد الاحرام و ...، یکى از ابعاد مسأله را منعکس مى کند.

در شأن نزول این آیه روایات مختلفى نقل شده است. لکن مفهوم آیه به صورت یک حکم کلّى می باشد که هم ناظر به مسأله تغییر قبله است، هم خواندن نماز نافله بر مرکب، و هم نماز واجب به هنگام نشناختن قبله.

يهود و نصارا در بحث قبله و ديگر مسائل انتظار داشتند که همواره پيامبر(ص) از آنها تبعيت کند. آيه فوق نازل شد و آشکار نمود که اينها نه با تبعيت در قبله و نه با هيچ چيز ديگر از پيامبر(ص)راضى نخواهند شد، جز اين که آئين آنها را دربست بپذيرد و شان نزول آيه دوم در رابطه با اهل کتابي است که اسلام را پذيرفتند و به راستى مؤمن شدند.

 جمعى از يهود اعتقاد داشتند يعقوب(ع) زمان مرگ، فرزندانش را به دين يهود کنوني - با تمام تحريفاتش- توصيه کرد، خداوند در ردّ اعتقاد آنان اين آيه را نازل فرمود.

در شأن نزول این آیه آمده: «ابن صوريا»، دانشمند يهودى از روى لجاج و عناد به پيامبر(ص) گفت: تو چیزى که براى ما مفهوم باشد نیاورده اى! و خداوند نشانه روشنى بر تو نازل نکرده تا ما از تو تبعيت کنيم، آيه فوق نازل شد و به او صريحاً پاسخ گفت.

مسلمانان گاهى از پيامبر(ص) با جمله«راعنا»، مى خواستند که با تأنّى سخن گويد تا مطالب را خوب درک و سؤالات خود را مطرح نمايند. يهود که این کلمه را به معنای«ما را تحمیق کن» می دانستند، با سوء استفاده از اشتراک هاي لفظي و لغوي، دستاويزي براي استهزاء مؤمنان يافته بود. آيه فوق نازل و به مؤمنان دستور داد به جاى جمله راعنا جمله«انظرنا» را به کار برند که همان مفهوم را مى رساند و دستاويزى براى دشمن لجوج نيست.

در موارد مختلف عده اي از اعراب تقاضاهاي غير منطقي، از جمله آوردن نامه از طرف خدا، اجازه پرستش بت و ديدن آشکار خدا را از پيامبر(ص) داشتند که آيه فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت.

بين علمای يهود و مسيحيان در محضر پيامبر(ص) مشاجره و نزاع در گرفت و آنها آئين و انبياء و کتاب هاي آسماني يکديگر را بي پايه و اساس شمردند. در اين هنگام آيه فوق نازل و هر دو دسته را به خاطر گفتار نادرستشان ملامت نمود.