از جمله عوامل ايجاد فساد در «آخرالزّمان» مي توان به دور ماندن از تعليمات انبياء و اوصياء(ع)، فزونى وسايل فساد و هوسرانى و هوی پرستى، گسترش وسايل تبليغاتى براي كشاندن فساد به همه جاي دنيا، فزونى شبهات در مبانى دين و اخلاق، سلطه حاكمان جبّار و فاسد و مفسد از طريق سرگرم ساختن جوانان به انواع فساد و ... اشاره كرد.

امام علي(ع) درباره ویژگی های مؤمنان در «آخرالزّمان»، مي فرمايد: «آن [زمان]، زمانى است كه هيچ كس از فتنه نجات نمى يابد، مگر مؤمنِ بى نام و نشان! كه هنگام حضور، شناخته نمى شود و اگر غايب شود، كسى سراغش را نمى گيرد!، آنان چراغ هاى هدايت و نشانه هاي حركت در شب هاى تاريكِ رهروان راه حقّ اند و چون در ميان مردم اظهار وجود نمى كنند، و احمقانه و ناآگاهانه به افشاى اسرار نمى پردازند، خداوند درهاى رحمتش را به رويشان مى گشايد، و سختى ها را از آنان برطرف مى سازد!، اى مردم! به زودى زمانى برسد كه اسلام واژگون شود، همانند ظرفى كه واژگون شود و آنچه در آن است بريزد».

روايات عصر «ظهور» بر دو دسته اند: بخشى مربوط به کشتار و فتنه هاى قبل ظهور است و ارتباطى به دوران ظهور ندارد؛ و بخشي ديگر مربوط به زمان ظهور و حكومت امام زمان(عج) است كه در آنها بر قتل و خونريزى در آن زمان تأكيد شده است؛ زيرا مسلماً اين واقعه عظيم بدون برطرف كردن موانع و دشمنی ها ميسر نخواهد شد؛ ولی به گواه تاريخ، معصومين(ع) سعى داشته اند امور را به طور عادى و از مسير طبيعى انجام دهند و حتى الامكان دست به شمشير نبرند؛ زيرا هدف ارشاد و هدايت مردم است؛ علاوه بر اينكه وقتي شرایط جوامع بشری برای پذیرش حکومت عدل الهی فراهم شود، دلیلی برای كشتارهای گسترده باقی نمی ماند.

مطابق روایات، جهان اندكى قبل از ظهور شاهد جنگ هاى خونين خواهد بود که منجر به از بین رفتن گروه زیادی از انسانها می شود. بر این اساس یکی از دلایل روی آوردن مردم به منجی موعود، مواجهه و مشاهده همين جنگ هاست و حضرت(عج) نيز از اين موقعيت استفاده كرده و با كمترين استقامتى از طرف مخالفين و ظالمين، عالم را فتح كرده و حکومت عدل توحیدی را برپا می کند.

امام علي(ع) درباره وضعيت «آخر الزمان» مى فرمايد: «بايد منتظر گسيختگى پيوندها و روى كارآمدن بى كفايت ها باشيد، و اين، زمانى است كه ضربه شمشير بر مؤمن آسان تر است از يافتن يك درهم حلال، و اين زمانى است كه پاداشِ گيرنده از دهنده بيشتر است! اين امر زماني است كه مست مى شويد بى آنكه شراب خورده باشيد، سوگند مي خوريد بى آنكه مجبور باشيد، دروغ مى گوييد در حالى كه ناچار نيستند، و اين، هنگامى است كه بلاها شما را مى گزد آن گونه كه جهازِ نامناسب شتر، پشت او را مى آزارد، اين رنج چه طولانى است و اين اميدِ رهايى چه دور!».

روایات اسلامي از آینده تاریک و سخت برای مؤمنان در «آخر الزمان» خبر داده است، از جمله: بی اعتنایی به حلال و حرام به طوري كه مردم هر چه به دستشان برسد حلال می شمرند، همه مردم رباخوار مى شوند و آنانكه رباخوار نباشند گرد و غبار ربا بر دامنشان مى نشيند، برخی از مردمِ سرمست از نعمت، مبدأ و معاد را فراموش کرده و در عالم بی خبری به سر می برند و عده اي با تکیه بر حیله های شرعی و بهانه های واهی کارهای ناروا انجام می دهند و ... .

امام علی(ع) ضمن خطبه ای با اشاره به حوادث آخرالزمان مى فرمايد: «آگاه باشيد! فردا ـ همان فردايى كه حوادثى با خود مى آورد كه شما نمى دانيد ـ كسى بر شما حكومت خواهد كرد كه از غير آن طايفه آتش افروزان جنگ هاى خونين و ظالمانه است، و او عمّال حكومت هاى ظالم پيشين را بر اعمال بدشان كيفر مى دهد. در آن زمان، زمين گنج هاى درونش را بيرون مى ريزد و كليدهايش را تسليم وى مى كند، آن وقت او روش عدالت گسترى را به شما نشان مى دهد، كه چگونه است و آنچه را از كتاب و سنت مرده است زنده مى كند».

با توجّه به منابع اعتقادی شیعه و با قاطعیّت می توان گفت که: «سرداب سامراء» در اعتقادت شیعه هیچ گونه نسبتی با «ظهور» و «سکونت» امام زمان(عج) در دوران غیبت در آن مکان ندارد. شیعه معتقد است که امام زمان(عج) در زمان غیبت همانند دیگران بر روی زمین و در شهرها، امّا به تنهایی و بصورت نهان زندگی می کنند. ایشان پس از پایان دوران غیبت و به امر الهی از کنار کعبه معظّمه در شهر مکه ظهور خواهند کرد. در عین حال قداست این محل به دلایل کاملا منطقی و قرآنی بجای خود باقیست و مورد توجّه و زیارت شیعیان می باشد.

ماديون برای رسیدن بشر به آينده درخشان راهکارهایی داده اند، از جمله: 1. تکامل و تعالی بشر از طریق پیشرفت علمی و تكنولوژیک؛ 2. تکامل از طریق قانون گذاری متعالی؛ 3. تکامل بشر بواسطه تك قطبى كردن عالم؛ 4. نظریه ماديت تاريخ. لکن هر یک از این نظرات اشکالاتی دارد که در رساندن بشر به این هدف ناکارآمد است.

در روايات، علائم و نشانه هايي براى دوره «آخر الزمان» ذكر شده كه با تحقق آنها در عصر حاضر پى مى بريم كه هم اكنون در دوره آخر الزمان قرار داريم. برخي از اين نشانه ها عبارتند از: گسترش ترس و ناامنى، تهى شدن مساجد از هدايت، سردى عواطف انسانى، گسترش فساد اخلاقى، آرزوى كمى فرزند، مرگ هاى ناگهانى و جنگ و كشتار.