آداب و سنن و فرهنگ يك قوم و ملّت اثر تعيين كننده ‏اى در اخلاق و اعمال آنها دارد. به همين دليل، اسلام اهمّيّت فوق ‏العاده ‏اى به اين مسأله مى‏ دهد و حفظ سنّت هاى حسنه را لازم مى‏ شمرد و ايجاد يا حفظ سنّت هاى سيّئه را يك گناه بسيار بزرگ معرّفى مى ‏كند. در اسلام اهمّيّت فوق‏ العاده ‏اى به مسأله ايجاد سنّت هاى صالحه و مبارزه با سنّت هاى سيّئه‏ داده شده است؛ و اين مسأله بازتاب گسترده ‏اى در احاديث اسلامى دارد. از مجموع اين احاديث به خوبى روشن مى‏ شود كه هدف اين بوده كه با فراهم آمدن سنّت هاى نيك، زمينه‏ هاى اعمال اخلاقى فراهم گردد و بعكس، زمينه‏ هاى رذائل برچيده شود. 

سیره  و روایات پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) نشان می دهد شعر شعرایی که ذوق هنری خود را در راه اهداف مقدس قرار دهند، از این حکم استثنا می شوند. در موسیقی نیز فقط نوع خاصی از آن که «غنا» نام می گیرد و اثرات روانی و اجتماعی زیان باری دارد حرام است. در مجسمه سازی نیز برخی پژوهش های فقهی جدید که حکم پرستش بت ها را از مجسمه سازی جدید نفی می کنند قائل به جواز آن تحت برخی شرایط است و همه اینها ادعای مخالفت اسلام را با اصل هنر نفی می کند.
از آن گذشته مطاله تاریخ تمدن اسلامی نشان می دهد ظهور اسلام و تطورات تاریخی آن موجب پدید آمدن و رشد رشته های هنری دیگری ای هم چون معماری (در مساجد و ابنیه اسلامی)، نگارگری (در کاشی کاری های مساجد و تذهیب مصاحف مشرف) و خطاطی (در نگارش مصاحف و کاشی نوشته های مساجد) شد و این موضوع دلیل دیگری برای رد مخالفت اسلام با هنر است.

با اینکه غرب تلاشهای بسیار زیادی برای محو آثار شرقی انجام داده است ولی هنوز اصطلاحاتی از فرهنگ و تمدن شرق در ادبیات غرب پیدا می شود که نشان می دهد در ابتدا شرق نفوذ ادبی بر غرب داشته است؛ مثلا کلمه «Alembic» كه از كلمه «انبيق» که یک وسیله آزمایشگاهی است گرفته شده، یا کلمه «Algebra» كه از كلمه عربى «الجبر» گرفته شده، و یا کلمه «Alchimi» که عيناً از كلمه «الكيمياء» گرفته شده و ...

امام باقر(ع) آثار مهمی در فرهنگ و دانش اسلامی شيعی از خود به يادگار گذاشته است. بخش زيادی از مسانید فقهی و تفسیری شیعه، اخبار تاریخی در مورد انبیا، امیر المؤمنین(ع) و جنگ صفین، از ايشان نقل شده است. روايات اخلاقی، روایات فقهی در احکام و مناسک حج، و اخبار بسیاری در تفسیر قرآن از ايشان به ما رسيده است. همچنین امام باقر(ع) در موضوعات کلامی نیز روایاتی را از امام علی(ع) در مسائل مربوط به توحید و صفات خداوند نقل کرده‌ است.

با توجه به اينكه انسان موجودی فرهنگی است و هر گونه اصلاح در وضع جامعه بدون نفوذ در فكر و روح او امكان پذير نيست؛ لذا در جوامع امروزى براى رسيدن به اهداف سياسی، اقتصادی و ... سعى مى کنند در فرهنگ ملّت ها نفوذ كنند. در برنامه حكومت اسلامى كه از متن قرآن و سنّت استنباط مى شود، روى مسائل فرهنگى، تعليم و تربيت و تبشير و انذار تكيه شده و برنامه هاى گوناگونى در اشكال مختلف براى اين معنى در نظر گرفته اند.

با تمام هیاهوئی که سازمان های جهانی در رابطه با پایان گرفتن دوران استعمار و آزاد شدن مستعمرات به راه انداخته اند، هنوز ردّ پای استعمار در سراسر جهان دیده می شود که روشنگر حضور افکار استعماری در فرهنگ، اقتصاد، مسائل نظامی و اجتماعی در سرتاسر دنیاست، گوئی نه پایان، که آغازِ کار است؛ اما نکته مهمی که غفلت از آن موجب پشیمانی است، تنوع فوق العاده و روز افزون چهره های استعماری است، به گونه ای که هر روز در لباسی ظاهر می شوند.

«صبر» در اسلام نوعى فرهنگ و دانش است و در قرآن و احادیث مورد توجه زياد قرار گرفته و بسیاری از خيرات و درجات الهی منوط به صبر دانسته شده است. حتی خداوند در چندین جا پیامبر(ص) را توصیه به صبر می کند. خود پیامبر(ص) نيز صبر را نصف ايمان دانسته و امام صادق(ع) نيز صبر را نسبت به ايمان به منزله سر نسبت به بدن معرفي كرده است. علماء نيز نصف ایمان را صبر و نصف دیگر را یقین می دانند.

هرگاه چيزى بتواند در ميان اقوام مختلف، در طول تاريخ (هرچند در چهره هاى گوناگون) موجوديت خود را حفظ كند، همین بهترين نشانه بر فطرى بودن آن است؛ و اين امر در مورد «رستاخیز» و توجه انسان به زندگى پس از مرگ كاملا صادق است. امروز جامعه شناسان به ما مى گويند: اعتقادات مذهبى و از جمله عقيده به حيات بعد از مرگ، همواره در ميان انسان ها وجود داشته است.

با توجه به اينكه انسان موجودي فرهنگي است و هر گونه اصلاح در وضع جامعه بدون نفوذ در فكر و روح او امكان پذير نيست؛ لذا در جوامع امروزى براى رسيدن به اهداف سياسي، اقتصادي و ... سعى مى شود در فرهنگ ملّت ها نفوذ كنند. در برنامه حكومت اسلامى كه از متن قرآن و سنّت استنباط مى شود، روى مسائل فرهنگى، تعليم و تربيت، تبشير و انذار تكيه شده و برنامه هاى گوناگونى در اشكال مختلف براى اين معنى در نظر گرفته اند.

استعداد دانشمندان و صنعت گران و هنرمندان اسلامی آن قدر زیاد بود که در قرون وسطی این غربی ها بودند که از علم و صنعت و هنر مسلمانان استفاده می کردند و حتی بدون اینکه معنی خیلی از عبارات عربی و آیات قرآن را بفهمند آن را تقلید می کردند. آنها برای تجارت و کسب علم و صنعت به فلسطین و بقیه مناطق اسلامی سفر می کردند تا بتوانند از علوم دانشمندان اسلامی استفاده نمایند. بنابراین تمام پشرفت غرب مرهون علم و هنری است که از کشورهای اسلامی فراگرفته اند.