گروهى از فلاسفه قديمِ يونان معتقد بودند كه فضيلت و حُسن اخلاق بر اثر علم به خوبى و بدى پيدا مى شود؛ اما اينان تنها نيمى از شخصيّت انسان را شناخته و تصوّر كرده اند كه شخصيّت انسان منحصراً يك شخصيّت عقلانى است و زمامِ حكومت كشورِ وجودِ ما تنها در دست عقل است؛ در حالى كه قسمت مهمى از شخصيّت انسان را همان غرايز(حُبّ ذات، ميل به كمال، استخدامِ ديگران، حسِّ انتقام، ترس، غضب و اميال و علاقه هاى گوناگون به مال، مقام، جمال و ...) تشكيل مى دهد.

امام علی(ع) در بیان اوصاف حضرت مهدی(عج) می فرماید: «او حكمت را باهمه آدابش در برگرفته، و آن را به خوبى شناخته، و همواره در جستجوى دانش است، حكمت و دانش براى او گمشده اى است كه همواره در جستجوى آن است و نيازى است كه پيوسته در طلب آن است، او به هنگامى كه اسلام غروب كند همچون شترى كه از راه رفتن بازمانده، بر زمين قرار گرفته و سينه به آن چسبانده، پنهان خواهد شد، او باقيمانده اى از حجّت هاى خداست و جانشينى از جانشينان پيامبران اوست».

اشکالی که بر استدلال کنندگان به آیات قرآن برای حکم به حرمت استفاده از حیله های ربا وارد است این است که آنچه به صورت علّت حكم در آيات و روايات مطرح مى شود، معمولا حكمت حكم است، نه علّت آن؛ بنابراين اگر چه فرار از ربا و ترك رباخوارى براى از بين رفتن ظلم مى باشد؛ ولى لازم نيست اين فلسفه، كه حكمت حكم است، در تمام مصاديق فرار از ربا وجود داشته باشد.

يكى از پيامدهاى شوم «تكبّر»، محروم شدن از علم و دانش است؛ زيرا اشخاص متكبّر به آسانى حاضر نمى‏ شوند حتی بهترين علوم و دانشها و حكمت‏ها را از افراد هم‏رديف و يا زيردست خود بپذيرند. در واقع آنها علوم و دانش هایی را قبول دارند که از فکر خودشان بجوشد و صفت کبر، اجازه چنین چیزی را به آن ها نمی دهد.

درباره پيامدهاى شهوت پرستى و پيروى از هواى نفس، تعبيرات تكان دهنده اى در کلام امیرالمؤمنین(ع) ديده مى شود؛ از جمله اینکه: پيروي از شهوات، انسان را به ارتكاب انواع گناهان و هجوم بر معاصى مى كشاند، دين انسان را فاسد مى كند، هرگز روى آزادى را نخواهد ديد و شخصيت انسانى او كم مى شود و ...

رفتن چهل بار به «مسجد مقدس جمكران» دلیل خاصى ندارد؛ اما از سه طريق مى توان مشروعيت آن را به اثبات رسانيد: 1- روش علما و صلحا مداومت بر چهل بار رفتن به مسجد جمكران است. 2- در روايات بسيارى آمده است که هر كس چهل روز خود را براى خدا خالص كند چشمه هاى حكمت از قلبش بر زبانش جارى مى گردد. 3- از مجموعه روايات استفاده مى شود كه عدد چهل در شكوفايى قابليت هاى مادى و معنوى تاثير بسزايى دارد. لذا مى توانيم عدد چهل و چله گيرى را در تمام كارهاى خير تعميم دهيم.

«صبر» یکی از نشانه های ایمان است. ابن عباس نقل کرده است که: «رسول اكرم(ص) بر انصار وارد شدند و فرمودند: آيا شما مؤمنيد؟ و آنها همه ساكت شدند. يكى از صحابه گفت: بله يا رسول الله(ص). ایشان فرمود: علامت ايمان شما چيست؟ گفتند: در خوشى شاكريم و بر بلا صابريم و به قضاء الهى راضى. حضرت فرمودند: قسم به صاحب كعبه كه شما مؤمنيد».

عبادت كه به عنوان هدف آفرينش انسان تعيين شده، حكمتي دارد كه غير از آداب و احكام عبادت است؛ احكام عبادات واجباتي است كه در كتابهاي فقهي آمده است؛ از قبيل اينكه وضو چگونه بايد انجام بگيرد؟ عبادات نيز آدابي دارد كه تعدادي از آنها را كتابهاي فقهي به نام مستحبات و مقداري ديگر را كتابهاي اخلاقي بيان مي‏ كند. قسمت سوم، حكمت عبادت است كه نه در كتابهاي فقهي و نه در كتابهاي اخلاقي نیامده؛ بلكه ارواح و باطن عبادات است كه با باطن انسان در ارتباط است و حشر انسان نيز با همان خواهد بود.

فوائد «کم خوری» عبارت است از: 1. موجب سلامتى و اعتدال جسمى و روحى مى شود. 2. مايه بيدارى و استفاده از فرصتها است. 3. موجب صفاى روح و نشاط روان است. 4. زاينده حكمت و دانش در قلب است. 5. موجب عدم اسراف و تبذير است. 6. سبب توفيق در انجام عبادات است. 7. اشتياق و علاقه ملائكه را به دنبال دارد. 8. موجب تداوم حياتِ قلب است. 9. موجب ورود به مقامات عالى است. 10. موجب رقّت قلب و تأثير موعظه در آن مى گردد. 11. مايه نزول رحمت خداوند می شود. 12. مايه انديشه و فكر مستقيم و صحيح مى گردد و ...

علماء اخلاق، علم اخلاق را در چهار صفت خلاصه نموده اند و زيربناى اخلاق نيك را چهار خُلق قرار داده اند: 1. حكمت. 2. شجاعت. 3. عدالت. 4. عفّت. اين چهار چيز اصول چهارگانه اخلاق نام دارد که مرجع و ريشه تمام اخلاق نيكو هستند.