آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

گفته‌اند: «قرآن، همنوا با فرهنگ زمانه و تحت تأثير آن دچار جنّ و جنّ زدگى شده»! اما اين اتهام ظالمانه از بدفهمى و كج‌انديشى ناشی شده. آرى جنّ حقيقتى پابرجاست كه جاى انكار ندارد و در گذشته‌هاى نه چندان دور نمودهايى داشته است و نمى‌توان هرچيز غيرقابل درك حسّى را محكوم به نيستى كرد. ضمن اینکه اعتراف به وجود داشتن جنّ چيزى است و نفى قدرت او بر دخالت در امور آدميان چيزى ديگر؛ و انكار اين (قدرت دخالت)، منجر به انكار اصل وجود جنّ نمی شود.

اولا: خدا ابلیس را از ابتدا شيطان نيافريد، ابلیس سالها همنشین ملائک مقرب و بر فطرت پاك بود، امّا با اختیار داده شده، بنای طغیان و سركشى را گذاشت و لقب شیطان گرفت. بنابراین خلقت اولیّه او پلید نبوده تا منافی عدالت باشد.
ثانیا: از منظر سازمان آفرينش، وجود شيطان براى افراد با ايمان و آنها كه مى خواهند راه حق را بپويند زيانبخش نيست، بلكه وسيله پيشرفت و تكامل آنها است؛ چرا که پيشرفت و تكامل، همواره در ميان تضادها صورت مى گيرد. بنابرین وجود شیطان برای حق پویان، رمز تكامل است و سدّ هدایت نیست، زیرا شيطان جز وسوسه کاری نمی کند.
ثالثا: خداوند در برابر وسوسه های اغواگرانه شیطان، ابزار هدایت، اراده و قدرت انتخاب را نیز در اختیار انسان قرار داده است. انسان گناهکار با اختیار از وسوسه شیطان پیروی می کند، لذا مستحقّ مجازات می گردد.

در پاسخ این سوال بايد گفت: ابليس به موجب داشتن عبادات فراوان در صفوف فرشتگان جاى گرفته بود؛ نه آن كه واقعاً جزء فرشتگان باشد، لذا در امتحان الهي همه فرشتگان دستور خداوند را اطاعت كردند اما ابليس سرپيچي كرد و مطرود پروردگار شد.

بر اساس آيات و روايات، تكبّرِ «ابليس» سرانجام به «كفر» او انجاميد؛ زيرا دستور پروردگار مبنی بر سجده بر آدم(ع) را غير حكيمانه پنداشت و مطرود درگاه الهی گشت؛ اما او مى تواند با سجده كردن بر آدم به توبه واقعي دست يابد.

امام علی(ع) درباره دام هاي خطرناك «ابليس» می فرماید: «اى بندگان خدا! از اين دشمن خدا [ابليس] بر حذر باشيد، نكند شما را به بيمارى خويش [كبر و غرور و تعصّب] مبتلا سازد و با نداى خود شما را تحريك كند و لشكريان سواره و پياده اش را فرياد زند و بر ضدّ شما گرد آورد، به جانم سوگند! او تيری خطرناك را براى شما آماده نموده، در كمان گذارده، و با قدرت تا آخرين حدّ كشيده و از مكانى نزديك به سوى شما پرتاب نموده است».

علت اينكه نبايد از شيطان پيروي كرد اين است كه شيطان با كارهايي مانند وعده هاى دروغين، تزئين شهوات، دعوت به گناهان، منع از خيرات و تشويق به انحرافات، پيروان خود را از خدا دور ساخته و به آتش قهر و غضب الهي گرفتار مى سازد.

جوانان در مورد شيطان، سؤالاتى دارند. 1. چرا شيطان وسوسه‌گر خلق شد؟ خدا شيطان را پاك آفريد و شيطان نيافريد و تكبّر و حسد سبب سقوطش شد. 2. اگر جزءِ ملائكه بوده چرا از فرمان الهى تمرّد كرد؟ شيطان از جنّيان بود نه از ملائكه. 3. ما براى سعادت آفريده شده‌ايم پس موجود مزاحم شيطان براى چيست؟ شيطان بى‌اختيار در انسان نفوذ نمى‌كند و اين ما هستيم كه دروازه قلب خود را باز مى‌كنيم؛ البته شيطان براى آنانكه در راه سعادتند اسباب تكامل است؛ چون با گلاويز شدن با آدم، ايمان تقويت مي‌شود.

«شيطان» به هر موجود موذى و منحرف كننده و سركش، خواه انسانى يا غير انسانى مى گويند. ابليس نام آن شيطاني است كه آدم را فريب داد و اكنون هم با لشكر و جنود خود در كمين آدميان است. اينكه به ابليس هم شيطان اطلاق شده بخاطر فساد و شرارتى است كه در او وجود دارد. قرآن اين كلمه را درباره موجود موذى و مضر استعمال كرده كه از راه راست بركنار بوده و درصدد آزار ديگران و ايجاد اختلاف و فساد است؛ البته گاهى كلمه شيطان بر «ميكربها» نيز اطلاق شده است.

«جنّ» موجودى است ناپيدا كه از شعله آتش آفريده شده و داراى علم و ادراك و تشخيص حق از باطل و قدرت استدلال است و داراى تكليف و مسؤوليت است. گروهى از آنها مؤمنِ صالح و گروهى كافرند. داراى حشر و نشر و معادند و قدرت نفوذ در آسمانها و استراق سمع را داشتند كه بعداً ممنوع شدند. خلقت آنها در روى زمين قبل از خلقت انسانها بوده و با بعضى انسانها ارتباط برقرار مى كردند و با آگاهى محدودشان به اغواى انسانها مى پرداختند.

اولا: خدا ابلیس را شیطانی سرکش نیافرید بلکه او از جنیان بود و شش هزار سال عبادت کرد؛ اما همه آنها را به سبب ساعتى تكبّر نابود ساخت و زنده بودن و امکاناتی که دارد هم به مقتضای عدل الهی می باشد.
ثانیا: وجود شيطان‏ براى‏ افراد با ايمان وسيله تكامل است، چه اينكه تكامل همواره در ميان تضادها صورت مى گيرد.
ثالثا: شيطان سرزده وارد خانه دل ما نمى ‏شود و اين ما هستيم كه در را به روى او مى‏ گشائيم؛ با اینکه خدا ما را به لطف خويش يارى داده و با ارسال رسل و انزال كتب و حكم عقل و فطرت، حجّت را بر ما تمام كرده است!