آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) در خطبه 167 «نهج البلاغه»، درباره آماده شدن برای «مرگ» چنين هشدار مي دهد: «به سوى آن امر عمومى و خصوصى، يعنى مرگ، مبادرت ورزيد [و براى آن آماده شويد]؛ چرا كه [گروهى از] مردم، پيش از شما رفتند و قيامت از پشت سر شما را بانگ مى زند [و به پيش مى راند]، [حال كه چنين است] سبكبار شويد تا به قافله برسيد؛ چرا كه پيشينيان را در انتظار رسيدن بازماندگان نگه داشته اند [تا همه در يك زمان محشور شوند]».

ایشان مي فرمايد: «فردا به امروز نزديك است، امروز آنچه را در آن است با خود مى برد و فردا پشت سر آن فرا مى رسد [و به اين ترتيب، عمر به سرعت سپرى مى شود]، گويى هر يك از شما به سر منزل تنهايى و حفره گور خويش رسيده است، اى واى از آن خانه تنهايى و منزلگاه وحشت و جايگاه غربت». امام صادق(ع) هم مي فرمايد: «قبر، هر روز اين سخن را تكرار مى كند: من خانه غربت، خانه وحشت، خانه حشرات، خانه قبرم. من باغى از باغ هاى بهشت يا حفره اى از حفره هاى دوزخ هستم».

امام علي(ع) درباره ناگهانی بودن «مرگ» به امام حسن(ع) می فرماید: «و [بدان] تو رانده شده مرگ هستى [و مرگ پيوسته در تعقيب توست و سرانجام تو را شكار خواهد كرد] همان مرگى كه هرگز فرار كننده از آن نجات نمى يابد و او هركس را كه در جستجويش باشد از دست نمى دهد و سرانجام وى را خواهد گرفت، بنابراين از اين بترس كه مرگ، زمانى تو را بگيرد كه در حال بدى باشى [در حال گناه] در صورتى كه تو پيش از فرا رسيدن مرگ با خويشتن گفتگو مى كردى كه توبه كنى؛ ولى مرگ ميان تو و توبه حائل مى شود و اينجاست كه تو خويشتن را به هلاكت افكنده اى».

امام علي(ع) درباره یاد مرگ و آمادگی برای آن می فرماید: «بسيار به ياد مرگ باش و به ياد آنچه به سوى آن مى روى و پس از مرگ در آن قرار مى گيرى به گونه اى كه هرگاه مرگ به سراغ تو آيد تو خود را [از هر نظر] آماده ساخته و دامن همت را در برابر آن به كمر بسته باشى، نكند ناگهان بر تو وارد شود و مغلوبت سازد». در واقع امام(ع) تأكيد دارد كه اين واقعيّت عينى و قطعى را فراموش مكن و براى استقبال از مرگ آماده باش و از آن بترس كه غافلگير شوى و بدون آمادگى چشم از جهان فرو بندى.

امام علی(ع) درباره نزدیک بودن «مرگ» در تشبیهی زیبا می فرماید: «گويا اين مسافران به منزل رسيده اند [و پايان عمر را با چشم خود مى بينند]، نزديك است كسى كه سريع حركت مى كند به منزلگاه [مرگ] برسد، بدان آن كس كه مركبش شب و روز است او را مى برند و در حركت است، هرچند خود را ساكن پندارد و پيوسته قطع مسافت مى كند، گرچه ظاهراً ايستاده است و استراحت مى كند، اهل دنيا همانند سوارانى هستند كه مركبشان را به پيش مى برند و آنها در خوابند،‌ نفس هاى انسان هر بار گامى به سوى سرآمد زندگى است».

امام علي(ع) براي بیدار شدن انسان ها از خواب غفلت مي فرمايد: «اى شنونده! از مستى خود به هوش آى و از غفلت بيدار شو و از عجله و شتاب خود بكاه، در آنچه از زبان پيامبر(ص) به تو رسيده و راه فرارى از آن نيست، بينديش و با كسى كه نسبت به اين دستورات مخالفت كند همراه مشو و فخرفروشى را كنار بگذار، و از مركب تكبّر به زير آى و به ياد قبرت باش كه گذرگاهت به سوى آخرت است، همان گونه كه جزا دهى جزا داده خواهى شد و همان چيز كه زراعت كنى درو خواهى كرد و آنچه امروز از پيش فرستى فردا بر آن وارد خواهى شد؛ پس براى قدوم خود در سراى ديگر جايى فراهم ساز و براى آن روزت چيزى از پيش بفرست و ...».

امام علی(ع) می فرمایند: «از پیشینیان تان عبرت گیرید و مانند آنها فریفته دنیا نشوید، آنها كه از تمام امكانات دنيا بهره مند شدند، گويى شيرى كه در پستان دنيا بود تا آخر دوشيدند و نوشيدند و از همه زر و زيورها و زرق و برقها و لذّات دنيا بهره گرفتند؛ ولى چيزى نگذشت كه كاخهايشان گورهايشان شد و ...».

امام علی(ع) در این باره می فرمایند: «اكنون كه در متن زندگى هستيد عمل کنید، چرا که نامه هاى عمل گشوده است [و فرصت هرگونه اصلاح امكان پذير است] و بساط توبه گسترده است و فراريان از اطاعت خدا به سوى او فراخوانده مى شوند و به گنهكاران اميد عفو داده مى شود پيش از آنكه عذاب به سراغشان بيايد و مهلت تمام شود و فرشتگان مأمور ثبت اعمال نيك و بد به آسمان صعود كنند [پس سخت بكوشيد و فرصت را غنيمت بشماريد]».

امام علي(ع) با توجه به طولانی بودن سفر آخرت و تهیه «زاد و توشه» می فرماید: «راهى طولانى و پر مشقت در پيش دارى، در اين راه از تلاش صحيح و فراوان و توشه كافى كه تو را به مقصد برساند بى نياز نيستى، بايد در اين راه سبكبار باشى، پس بيش از حدِ توانت مسئوليت اموال دنيا را بر دوش مگير؛ زيرا سنگينى آن مايه مشقّت و وبال تو مي شود، هرگاه در زمان داشتن قدرت، نيازمندى را يافتى كه مى تواند زاد و توشه تو را براى روز رستاخيز به دوش گيرد و فردا كه به آن نيازمندي به تو برگرداند، غنيمت بشمار و بيشترِ اين زاد و توشه را بر دوش او بگذار، اگر كسى را پيدا كنى كه در حال بى نيازيت از تو وام بگيرد و در روز سختى ادا كند، غنيمنت بشمار».

امام علي(ع) درباره سفر طولانی و پر خطر قیامت می فرماید: «بدان پيش روى تو گردنه صعب العبورى هست كه سبكباران [براى عبور از آن] حالشان از سنگين باران بهتر است و كند روان وضعشان بسيار بدتر از شتاب كنندگان است، و [بدان كه] نزول تو بعد از عبور از آن گردنه به يقين يا در بهشت است و يا در دوزخ». حضرت در اين شرائط چنين توصيه مي نمايد: «بنابراين پيش از ورودت در آنجا وسايل لازم را براى خويش مهيا ساز و منزلگاه را پيش از نزول، آماده نما؛ زيرا پس از مرگ راهى براى عذرخواهى نيست و نه طريقى براى بازگشت به دنيا [و جبران گذشته]».