آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

نه تنها از خود امامان اهل بیت(ع)، بلکه احادیثی ازحضرت رسول(ص) نیز در این باره نقل شده است؛ احادیث متعددی از ائمه معصومین(ع)، همچون امام علی(ع)، امام باقر(ع)، امام کاظم(ع)، امام صادق(ع) و امام رضا(ع) نقل شده که موضوع عصمت ائمه اهل بیت(ع) در آنها مورد تایید قرار گرفته است.
این احادیث دو گونه اند: در برخی از احادیث ویژگی هایی برای ائمه بیان شده که لازمه آن عصمت است. مثل حدیث ثقلین که اهل بیت، همانند قرآن مانع از گمراهی و جداناشدنی از کتاب خدا معرفی شده و یا حدیث نبوی همراهی همیشگی امام علی(ع) با حق و حقیقت که در هر حال لازمه معصوم بودن آنهاست.
گروه دیگری از احادیث نیز وجود دارند که صریحا بر عصمت ائمه و پاکی شان از گناه دلالت دارند. برای مثال حضرت رسول(ص) خود، امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را صریحا مطهر و معصوم معرفی می کند. در حدیثی دیگر حضرت امیر(ع) با هم عرض قرار دادن خودشان و دیگر معصومین با قرآن، از معصوم مخلوق شدن شان سخن به میان آورده است. همچنین امام صادق(ع) می فرماید: «ما ترجمان فرمان خداييم ما جماعتى معصوم هستيم».

اولا: آیاتی که پیامبران را بشر و از جنس مردم معرفی می کند دلیل عقلی روشنی است بر اینکه بین مردم و پیامبران تناسب وجود دارد و انسان ها باید انبیاء الهی(ع) را اسوه و الگو قرار دهند.
ثانیا: عصمت پیامبران به معنای سلب اختیار از آنها نیست و پیامبران با كمال اختیار و آزادی و به خاطر اطلاع از باطن پلید و آسیب زننده گناه، از ارتکاب آن خودداری می کنند.
ثالثا: عقلاً هیچ مانعی ندارد که تمامی انسانها که با فطرتی پاک و نهادی معصومانه، زاده می شوند با علم و عمل صالح و جهاد با نفس به آن درجه از ایمان برسند که همچون پیامبران، باطن و حقیقت همه گناهان و معاصی را مشاهده کنند و از آنها اجتناب نمایند.
رابعا: به همان نسبت كه پيامبران امتيازاتی دارند و مشمول مواهب الهى هستند و الگوی دیگران در کارهای نیک می باشند، مسئوليتشان نيز سنگين است و در معرض فتنه ها و خطرات بیشتر و تهدیدکننده تری نیز هستند.

اگر گوينده اين سخن، تعبير «يُريدُ» را در آيات قرآن مجيد دقيقاً بررسى مى كرد هرگز چنين سخنى نمى گفت؛ زيرا اين واژه در بسيارى از آيات قرآن در مورد امورى به كار رفته است كه اراده مستمرى از گذشته تا حال و از حال تا آينده به آن تعلق گرفته است و به تعبير ديگر اين جمله غالباً براى نشان دادن استمرار و ثبات اراده چيزى در گذشته و حال و آينده به كار مى رود.

گاهی ائمه(ع) به عنوان سرمشق مردم سخن گفته اند و گفته هايشان جنبه تعليمى داشته است و گاهي هم براي اين بوده كه بگويند ما بدون تكيه بر لطف خداوند از خود چيزى نداريم و اين مواهب او است كه ما را معصوم مى دارد. ضمن اینکه گناهان ایشان از نوع «ترك اولى» است؛ به معنی انجام فعل مباح و حتى مستحب در برابر كارى مستحب تر از آن، نه ترك واجب يا انجام گناه يا مكروه.

اذهاب رجس و تطهیر در این آیه، به معنی «دفع و پیشگیری» است، نه به معنی «رفع و ازاله» رجس موجود. هر مسلمانی که آیه «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ» را می خواند، معنی اش این نیست که گمراه است و از خدا طلب هدایت می کند؛ بلکه طلب از دست ندادن هدایت یا استمرار و تثبیت آن یا افزایش آن است. ضمن اینکه امام حسن(ع) و امام حسین(ع) هنگام نزول آیه خردسال بوده‌اند و گناهی نداشتند تا رفع شود! همچنین پیامبر(ص) نیز قبل از نزول آیه معصوم بوده است. پس نمی توان اذهاب را بمعنی «رفع و ازاله» رجس دانست.

امام علي(ع) درباره عصمت ائمه(ع) می فرماید: «در همه چيز و در همه كارها پيرو آنها [ائمه اطهار(ع)] باشيد! هرگاه فرمان قيام و حركت بدهند قيام و حركت كنيد! و هرگاه دستور سكون دهند، متوقف شويد! بر آنها پيشى نگيريد! از آنها عقب نيفتيد، كه مايه گمراهى و هلاكت است! و آنها هرگز شما را از هدايت بيرون نمى برند، و به گمراهى نمى كشانند!». از اين تعبيرات روشن مي شود كه ائمه(ع) معصومند و این گونه دستورات تنها درباره معصوم صحیح است و امامت مسلمین منحصر در آنهاست و بايستي در همه چيز و در هر حال، سر بر فرمان آن بزرگواران بود.

با اینکه آيه «تطهير» در ميان آيات مربوط به همسران پيامبر(ص) است ولی لحن جداگانه اى دارد و نشان مى دهد هدف ديگرى را دنبال مى كند؛ آيات قبل و بعد، با ضميرهاى جمع مؤنت آمده ولي آيه تطهير با ضمائر جمع مذكر آمده است. ضمن اینکه روايات متعددى از علماى بزرگ اهل تسنن و شيعه نقل شده که تاكيد دارند مخاطب در اين آيه، پيامبر اسلام(ص)، على، فاطمه، حسن و حسين(ع) مى باشند.

معصومان(ع) داراى دو نوع شايستگى هستند، شايستگى ذاتى و شايستگى اكتسابى از طريق اعمال خويش و ملكات درونى؛ و از مجموعه اين دو شايستگى كه حداقل يكى از آن جنبه اختيارى دارد آن مقام والا حاصل مى شود. به تعبير ديگر اراده الهى، زمينه هاى غیبی و غیر مادی توفيق را براى وصول به اين مقام والا فراهم مى سازد ولی بهره گيرى از اين توفيق به اراده خود آنان بستگى دارد.

با توجه به «الف ولام جنس» كه بر سر كلمه «الرجس» آمده و معنى عموم را مى رساند، مفهوم آيه چنين است كه خداوند اراده كرده هر گونه و هر نوع از انواع آلودگى را از آنان دور سازد. با توجه به اينكه معنى «تطهير»، پاك ساختن است؛ تأكيد مجددى است بر مسأله نفى همه پليدى ها كه در جمله قبل آمده است و واژه «تطهيراً» كه به اصطلاح، مفعول مطلق است باز هم تأكيد ديگرى بر اين معنى است.

مصداق عبارت «اهل البيت» در آیه «تطهیر» پيامبر(ص)، على، فاطمه، حسن و حسين(ع) مي‌‌باشند. دليل آن چهار دسته روايت است که دسته ای مي گويد: آيه تطهير شامل همسران پيامبر(ص) نمي شود. يك دسته تاكيد دارد كه بعد از نزول این آيه، پيامبر(ص) چندین ماه هنگام نماز صبح كنار درب خانه فاطمه(س) می ایستاد و این آیه را قرائت مي‌فرمود و دسته چهارم که صراحتا مى گويد: اين آيه درباره رسول خدا(ص)، على، فاطمه، حسن و حسين(ع) نازل شده است.