ذات باری تعالی منزّه از حدود و ابعاد و جسمانیت است؛ ذات خدا از هر نظر بى نهايت است و ما از هر نظر محدود و متناهى هستيم و به همين دليل احاطه ما به او غير ممكن است؛ وقتی احاطه بر چنین موجودی ممکن نیست درکی به دست نخواهد آمد. ما به حقيقت ذات خدا هرگز پى نخواهيم برد، و انتظار آن را هم نبايد داشته باشيم؛ زيرا چنين انتظارى به اين مى ماند كه اقيانوس بيكرانى را در ظرف كوچكى جاى دهيم، يا جنین در رحم را، آگاه از تمام جهان بيرون بدانیم! آيا چنين چيزى ممكن است؟! بنابراین ادراک کنه ذات خدا نه ممکن است و نه تکلیف.

اصل وجود خداوند، از آثار و نشانه های موجود در جهان هستی به یقین قابل درک است؛ همین قدر که بدانیم هست و علم، قدرت و تمام صفات کمال را داراست.

امّا حقیقت ذات و اوصاف الهی قابل درک نیست؛ با پیمانه کوچک عقل بشری نمی توان اقیانوس بی نهایت ذات باری تعالی را سنجید.

در برابر كشف و شهود واقعى، كشف و شهودهاى خيالى و پندارى نيز فراوان است. یعنی گاه بر اثر تلقين هاى مكرّر و انحراف فكر و ذهن از جاده صواب و گاه بر اثر القائات شيطان، صحنه هايى در نظر انسان مجسّم مى شود كه هرگز با واقعيّت تطبيق نمى كند. آثار مکتوب متصوفه آکنده از حوادثی است که به احتمال فراوان برخاسته از این القائات شیطانی است.

محدوديت و اشتباهات حواس ما بقدرى زياد است كه جمعى از فلاسفه را بسوى انكار وجود محسوسات، كشانيده و پيش خود فكر كرده اند ممكن است آنچه در بيدارى با حواس خود مى بينيم همانند صورتها و مناظرى كه در يك خواب شيرين يا رؤياى هولناك مشاهده مى كنيم خيالى و تو خالى و بى حقيقت باشد. اینجاست که عقل و ذهن به کمک انسان آمده و خطاهاى حواس را اصلاح می کند و اين کار را از چند طریق انجام می دهد که مهمترین آنها عبارتند از: «اصلاح، تجريد، تعميم، کلی گیری و قانون سازى»

شيارهاى نامنظم كه توده خاكسترى رنگ مغز را در برگرفته، و پرده بسيار ظريفى كه اين توده خاكسترى رنگ را پوشانيده به احتمال قوى محتوى بزرگترين بايگاني هاى جهان است. طبق آخرين تحقيقات دانشمندان، مركز حافظه در اين پرده ظريف نهفته شده و به طرز اعجاز آميزى تمام معلومات، خاطرات، مشاهدات پيشين و دانستنيهاى ما از هر قسم، روى اين پرده ظريف ترسيم شده است. حال فكر كنيد از ميان ميليونها رویدادی كه در اين بايگانى عجيب گرد آورى شده، بيرون كشيدن يك خاطره آن هم در يك هزارم ثانيه چه كار خارق العاده اى است؟

طرفداران «استقلال روح» برای این نظر چند دليل دارند؛ يكي خاصيت واقع نمائى يا آگاهى از جهان برون است كه با آن به جهانِ بيرونِ وجودِ خود، راه مى يابند. دليل ديگر، مسئله وحدت شخصيت در طول عمر آدمى است و اینکه ما در هر چيز شك کنیم در اين موضوع كه «وجود دارم» و «من هستم» ترديد نداریم و آگاهى ما از خودمان احتياج به استدلال ندارد. ضمن اینکه پديده هاى روحى با كيفيات مادى نه هماهنگ هستند و نه شباهتي دارند؛ زيرا موجودات «زمان» مى خواهند و با گذشت زمان فرسوده مى شوند و قابل تجزيه اند، ولى پديده هاى ذهنى داراى اين خواص و آثار نيستند.

از دلایل استقلال روح و مادى نبودن آن این است که در پدیده هاى روحى، خواص و کیفیت هائى دیده می شود که با خواص و کیفیت هاى موجودات مادّى شباهتی ندارند. موجودات مادی با گذشت زمان فرسوده مى شوند و قابل تجزیه به اجزاء متعددى هستند. ولى پدیده هاى ذهنى این خواص را ندارند. صحنه هاى کودکى در ذهن ما نقش بسته و با گذشت زمان کهنه و فرسوده نمی شوند. این خاصیت نشانه موجودى مافوق مادى است.

تاریخ آزمایشگاه زندگى امروز بشر است، و آنچه را انسان در ذهن خود با دلائل عقلى ترسیم مى کند در صفحات تاریخ به صورت عینى باز مى یابد. از این گذشته داستان جاذبه مخصوصى دارد و انسان ها در هر سنی تحت تأثیر این جاذبه فوق العاده اند. همچنین داستان  براى همه کس قابل فهم و درک است؛ بر خلاف استدلالات عقلى که همه در شناخت آن یکسان نیستند.

این آیه درباره مقتسمین نازل شد که بر سر راه مردم در ایام حج می ایستادند تا ذهن آنها را نسبت به قرآن و اسلام بدبین سازند، و بگویند: محمّد(ص) دین تازه اى نیاورده بلکه همان افسانه هاى دروغین پیشینیان است.

در مورد وجود جهانى بيرون ذهن، فلاسفه به دو گروه تقسيم شده اند: واقع گرايان و پندارگرايان(سوفسطاییان). براى پى بردن به وجود خارجى اشياء بهترين راه اين است كه اين امر را موكول به وجدان عمومی مردم كنيم. جالب این که پندارگرایان هم در عمل، واقع گرا هستند. قرآن مجيد نيز در آيات متعدد به وضوح بر اين معنا(وجود جهان خارج از ذهن) صحّه نهاده، و سرتاسر آيات قرآن از واقعيت هاى عينى خارجى، آسمان و زمين، انسان ها و فرشتگان، جهان طبيعت و ماوراى طبيعت دنيا و آخرت خبر مى دهد.