آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مسأله تربيت انسان، بيش از آنكه جنبه علمى داشته باشد داراى جنبه عملى است. مربّى در صورتى در كار خود موفق مى شود كه علاوه بر آموزش هاى لازم بتواند عملا الگوى كاملى براى تعليمات خود باشد و با صفات و اخلاق و اعمال خود، تمام مسائل تربيتى را نشان دهد و اين تنها زمانی ممكن است كه پيامبرانى از جنس بشر به صورت الگوها و اسوه هايى برگزيده شوند و صفات و برنامه هاى يك انسان كامل را در عمل نشان دهند تا انسان ها به آنها تأسّى جويند و قدم در جاى پای آنها نهند و اين مسير پر پيچ و خم را به رهبرى آنها بپيمايند.

امام علی(ع) به عنوان يك پيشواى بزرگ اسلامى جنگ را به عنوان يك راه حلّ قابل قبول براى حلّ اختلافات نمى پذيرد؛ بلكه راه صلح را به روى مخالفين باز مى گذارد و بر آنها اتمام حجّت مى كند، هرگاه تمام درهاى صلح بسته شد آنگاه جنگ را به عنوان آخرين درمان يا به تعبيرى ديگر يك جراحى ضرورى اجتماعى، با اكراه پذيرا مى شود.

امام صادق(ع)، پنج صفت براى مؤمن بيان مى‌كند: پاكيزگى در كسب و كار، خوش خُلقى، پاكى درون، انفاق در راه خدا و كم حرفى از ويژگي‌هاي يك مؤمن است.

یکی از امتیازات اسلام و سایر ادیان این است که در کنار تعیین هدفی عالی، به تعیین الگوهای آن نیز می پردازند تا انسان ها با پیروی و با در نظر گرفتن سیره عملی آنان، به سعادت واقعی نائل شود. از سویی روان شناسان معتقدند که با تعیین الگوی کامل، می توان انسان ها را به حق و حقیقت راهنمایی کرد. بر این اساس خداوند پیامبر(ص) را الگوی مسلمانان قرار داده است.

علمای تعلیم و تربیت اتفاق نظر دارند که یکی از موثرترین شیوه های تربیت صحیح، ارائه الگوهای تربیتی صحیح  است. آری اگر مربّی ویژگی های لازم را دارا باشد، عملاً می تواند برای متربی الگو باشد. لذا باید اسوه و الگوی دیگران، در رفنارش عاری از خطا و اشتباه باشد. از این روست که خداوند بر بندگانش منّت نهاده و بندگان برگزیده و معصوم خود را به عنوان الگوهای کامل معرفی کرده است. پس بهترین شیوه در تعلیم و تربیت استفاده از مقام تربیتی معصومین(ع)، و سیره رفتاری آنان است.

قرآن درباره ضرورت الگو پذیری از هدایت یافتگان از واژه «اسوه» و «قدوه» استفاده کرده و می فرماید: «آیا کسى که هدایت به سوى حق مى کند براى پیروى شایسته تر است، یا آن کس که خود محتاج هدایت است؟». همچنین حضرت ابرهیم(ع) به عموی خود می فرماید: «برای من دانشی آمده که برای تو نیامده است؛ بنابراین از من پیروی کن». در واقع خداوند عقل و فطرت را به داوری فرا می خواند، که آیا کسی که در پی سعادت است از کسی پیروی می کند که حق را شناخته، و یا کسی که خود محتاج هدایت دیگران است؟

بر طبق حديث نبوي بهترین اشخاص از نظر انجام اعمال كسي است كه از حيث عقل بهتر باشد و عقل خود را بهتر به كار بياندازد و تفكر كند. مراد از این عبارت پيامبر(ص) يا اين است كه دقت و فكر كند تا از فلسفه احكام مطلع شود و كوركورانه عبادت نكند و يا اين كه دقت كند تا اوامر و نواهى خداوند را به نحو احسن جامه عمل بپوشاند و در جايگاهى باشد كه مرضىّ رضاى خداوند باشد گرچه از حيث عمل، عمل كمترى داشته باشد.

اصولاً «عشق و علاقه» تأثير مهمي در سعي و تلاش انسان براي رسيدن به اهداف مورد نظر دارد. گاه استدلال عقلى انگيزه انسان براى انجام كارى مى‌شود و گاه عشق و محبّت او را وادار به كارى مى‌كند. اين دو انگيزه يكسان نيستند؛ برنامه‌هاى دينى نيز بر عشق و محبّت استوار شده و راه سخت برهان منطقى و استدلال‌هاى عقلى به كناري رفته تا آدمى بتواند زودتر به سر منزل مقصود برسد.

رأفت و رحمت اسلامى نه تنها شامل تمام انسان‌ها مى‌شود؛ بلكه ساير موجودات و جانداران را نيز دربر مى‌گيرد. در تعاليم اسلامى، رواياتى درباره حقوق حيوانات وجود دارد و پيامبر اسلام(ص) در روايتي براى چهارپايان شش حق بيان كرده كه صاحبان اين حيوانات بايد آنها را محترم بشمارند و رعايت كنند. با وجود آن كه اين امور، دستورات ظريفى است كه در دنياى امروز به آن عمل نمى‌شود و كسى به آن توجّهى نمى‌كند؛ امّا آيين رحمت‌گستر اسلام به تمام اين ريزه‌كاري‌ها توجّه دارد و پيروانش را به آن دعوت مى‌كند.

سيره عملى بزرگان دينى و پيشوايان اسلام، مملوّ از رحمت و عطوفت نسبت به پيروان خويش و حتی دشمنان اسلام است. پيامبر اكرم(ص) پس از فتح مكّه با وجود قدرت بر كشتن همه دشمنان، آنها را مشمول عفو و رحمت اسلامى خود قرار داد و حضرت علي(ع) به فرزندش درباره قاتل خود سفارش كرد از همين غذايى كه براي ایشان تهيّه شده، به او نيز بدهند و در صورت شهادت تنها يك ضربه بر او بزنند نه بيشتر. آيا در سراسر جهان و در طول تاريخ، سراغ داريد كسي از پادشاهان و رؤساى كشورها چنين سفارشي نسبت به قاتل خود داشته باشد؟