آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

رضایت و تسلیم باید بر قضای الهی باشد و قضای الهی نیز بر اساس استعدادها و لیاقت هایی که هر شخص از خود نشان می دهد شکل می گیرد و جریان می یابد. «دعا» به تصریح آموزه های اهل بیت(ع) یکی از مؤثرترین عواملی است که مواهب الهی را به شخص جلب می کند. زیرا دعاکننده بعد از آن که نهایت کوشش خود را در استفاده از همه وسایل موجود به کار می بندد، آن جا که دیگر کاری از دستش بر نمی آید و به نقطه بن بست رسید، به در خانه خدا می رود و با توجه و توکل و تکیه بر خدا، فراهم شدن اسباب و عواملِ خارج از دایره قدرت انسانی را از وی طلب می کند و با همین توکل و تکیه است که تسلیم قضای الهی می شود.

«صوفیه» بدعتهای زیادی در دین ایجاد کرده اند که بخشی از آنها عبارت است از: 1. چون خود را اهل طريقت مى پندارند، اعتناى چندانى به مسائل شرعى ندارند. 2. گرفتار تفسير به رأى در كتاب و سنت اند. 3. «مرشد» خود را واجب الاطاعه شمرده و كرامات دروغين زيادى براى او قائلند. 5. بسيارى از آنها هر مذهبى را راهى به سوى خدا مى پندارند. 6. از مهمترين انحرافات آنها این است كه مجموعه موجودات عالم را يك چيز و خدا را عين آن مى دانند و بت پرستى را نيز نوعى خداپرستى به حساب مى آورند.

خواجه حافظ شیرازی با توجه به مذهب زمانه و شهرش و شواهدی فقهی و کلامی که در دیوان او وجود دارد، مقلد فقه شافعی و پیرو کلام اشعری است؛ با این حال تعلق خاطری عمیق و صادقانه به اهل بیت(ع) دارد و در مسلک عرفانی به عرفان شیعه نزدیک تر است تا صوفی گری سنی.

وحی یک معنی عام دارد که شامل دریافت های اولیای الهی نیز می شود، اما وحی به معنی خاص، توأم با«معجزه» و مخصوص پیامبران است و با کشف و شهود تفاوت دارد. در کشف و شهود احتمال «خطا» وجود دارد و مصون از «وسوسه شیطان» و پندارهای باطل نیست. اما وحى فعل الهى است كه به انسان كامل مى رسد و خطا نمی پذیرد و القای شیطان در آن راه ندارد.  در نتیجه قرآن کریم که وحی نبوت است با کشف و شهود اولیای الهی متفاوت است و بعد از ختم نبوت براى هميشه قطع مى‏ شود. اما با ختم نبوت ارتباط با ماوراى جهان طبيعت قطع نمی شود و هم امامان(عليهم السلام) با عالم غيب ارتباط دارند و هم مؤمنان راستينى كه بر اثر تهذيب نفس، حجاب ‏ها را از دل كنار زده‏ اند و به «مقام كشف‏ و شهود» نائل گشته ‏اند. اصولًا اين مقام نتيجه ارتقاى نفس و پالايش روح و صفاى باطن است و ارتباطى به مسأله «رسالت و نبوت» ندارد.

از هزاران سال قبل در يونان و هندوستان افرادى معتقد بودند که با رياضت مى توان به كارهاى مهم و خارق العاده اى دست زد و يا به مقامات معنوى رسيد. هنگامى كه اسلام گسترش يافت اين افكار از كشورهاى ديگر به محيط اسلام نفوذ كرد و جمعى آن را با زهد اسلامى و پاره اى از تعليمات اسلام آميختند و افكار انحرافى و التقاطى ديگرى را برآن افزودند كه «صوفيگرى» نتيجه نهايى آن بود.

ائمه(ع) شديداً صوفیه را سرزنش و توبيخ كرده و مردم را از آنان برحذر داشته اند. امام رضا(ع) در مورد آنها فرموده اند: «كسى كه نام صوفيه نزد او برده شود و آنها را با زبان و قلبش انكار نكند از ما نيست و كسى كه آنها را انكار كند، مانند كسى است كه همراه با رسول الله(ص) با كفّار جهاد می كند».

در برابر كشف و شهود واقعى، كشف و شهودهاى خيالى و پندارى نيز فراوان است. یعنی گاه بر اثر تلقين هاى مكرّر و انحراف فكر و ذهن از جاده صواب و گاه بر اثر القائات شيطان، صحنه هايى در نظر انسان مجسّم مى شود كه هرگز با واقعيّت تطبيق نمى كند. آثار مکتوب متصوفه آکنده از حوادثی است که به احتمال فراوان برخاسته از این القائات شیطانی است.

سه نشانه عمده برای شناخت «مکاشفات رحمانی» وجود دارد. 1- مكاشفات رحمانى هم یقینی اند و هم همراه با سطح بسيار والايى از ايمان، در حالى كه مكاشفات شيطانى فاقد آن مى باشد. 2- مكاشفات رحمانی، همراه و هماهنگ با كتاب و سنّت است، اما مکاشفات شیطانی چنین نیست. 3- محتواى مکاشفات رحمانی کاملا با عقل سازگار است، در حالی که مکاشفات شیطانی سراسر اوهام بلندپروازانه و بی اساس است.

«مكاشفه و شهود» از راه‌هاي غير معمول درك و حس هستند كه براي افراد خاصي راهي به سوي معرفت ايجاد مي كنند. اين كه پيامبر(ص) از وفات نجاشي پادشاه حبشه خبر مي دهند و نحوه شهادت جعفر بن ابي طالب را همزمان با لحظات شهادت او بيان مي كنند و در آينده از شهادت مولي علي‌(ع) خبر مي دهند همگي نشانه هايي از معرفت و شناخت است كه به آن مكاشفه مي گويند.

مولوی در اشعار خود تمثیلهای زیبایی به کار برده و بسیاری از علمای علم اخلاق از تمثیلهای او استفاده می کنند؛ اما بخاطر انحرافاتی که در برخی اشعار او وجود دارد علما با گرفتن بزرگداشت برای او مخالفت کرده اند. مولوی علاوه بر اخلاق متکبرانه صوفیانه خود، دربرابر پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) نیز اشعار سخیفی دارد و گاهی نیز به تمجید معاویه و شیطان می پردازد. همچنین عقایدی خلاف شرع و قرآن اتخاذ کرده که باعث می شود علما در مورد او احتیاط کنند و با برخی از افکار و اشعار او مخالفت ورزند.