امام علی(ع) برای نجات از خطرات دنیا در خطبه 45 نهج البلاغه دستور موثری بیان فرموده، و آن توصیه به «قناعت به کفاف و عفاف» است. منظور اين است كه انسان در دنيا به مقدار نيازش قانع باشد و زياده طلبى را كنار بگذارد و از اموال حرام چشم بپوشد؛ البتّه اگر اضافات را براى خدمت به محرومان بخواهد، با كفاف و عفاف هیچ منافاتی ندارد؛ قرآن در اين زمينه مى فرمايد: «روزى هاى پاكيزه اى را كه خداوند براى شما حلال كرده، بر خود حرام نكنيد [و از آنها بهره بگيريد] ولى از حد تجاوز ننماييد».

امام علي(ع) مي فرمايد: «متقين علاقه شديدى در كسب علم و دانش دارند». آنها با اینکه عالمند؛ ولی حریص به کسب علم هستند. حرص به امور معنوی، علم و رستگارى خود و جامعه حرص پسندیده است؛ چراکه خداوند پیامبر(ص) را حریص بر هدایت مردم معرفی می کند: «رسولی که حريص است بر اسلام آوردن و هدايت شما».

امام على(ع) هرگز دنبال خلافت نرفت، زیرا اگر دنبال خلافت راه افتاده بود، لازم بود که جسد پیامبر(ص)، را بدون غسل و کفن رها کند و مانند دیگران به سوى سقیفه بشتابد؛ یا در شورای شش نفره، با قبول ظاهری شرط آن ها به خلافت برسد و یا پیشنهاد ابوسفیان را در پس گرفتن خلافت از ابوبکر قبول می کرد، اما خلافت برای او به اندازه نعلین وصله خورده ای ارزش نداشت.

ایشان می فرماید: «به خدا سوگند طلحه در خونخواهى عثمان شتاب نکرد، مگر از ترس آن که از او بازخواست شود؛ زیرا کسى بر ریختن خون عثمان حریص تر از او نبود. به خدا سوگند، طلحه و زبیر و عایشه،...  خونى را طلب مى کنند که خود بر زمین ریختند و خودشان عهده دار آن بودند، پیامد خون عثمان تنها بر گردن آنان است و آنان همان گروه ستمکارند».

عبدالله پسر زبیر در سال اول یا دوم هجرى به دنیا آمد. وی با سنت نبوی مخالفت می ورزید. امام علی(ع) درباره او فرموده بود:«او حیله‏ گر و مکار است و دنبال کارى بی فرجام می رود؛ از ریسمان دین براى صید دنیا استفاده مى ‏کند». عبدالله در تغییر عقیده پدرش و حرکت عایشه به بصره و جنگ جمل تأثیر داشت. او مردى بخیل، بدخو، حریص به حکومت و...  بود. مردم در دوران ریاست او از گرسنگى و محرومیت در رنج بودند.

در روايات اسلامى تعبيرات زيادى درباره دوستان منحرف و مشاوران گمراه و آثار سوء آنها ذکر شده است. امام علی(ع) فرزندش امام حسن(ع) را از دوستی با انسان احمق و یا انسان دروغگو برحذر می دارد. آن حضرت در فرمان تاریخی شان به مالک اشتر، او را از مشورت با انسان های بخیل، ترسو و حریص نهی می کند. آن حضرت در کلام دیگری نیز همنشینی با بدان را موجب بدبینی انسان به نیکان می داند و حضرت رسول(ص) نیز انسان را بر دین دوست و هم نشینش می داند.

طبق آیه 6 سوره هود، هیچ دابّه اى در روى زمین نیست، مگر این که رزق و روزى آن بر خدا است). با این حال باید به دنبال روزی رفت چراکه مقدر شدن روزی مشروط به تلاش و کوشش است، نه اینکه با سستی بهانه دست دشمنان داد تا مذهب را عاملی برای رکود اقتصادی و استثمار محرومان قرار دهند. ضمن اینکه سیره پیامبران و امامان نیز تلاش برای رزق و روزی بوده است. آیات و روایات مربوط به معین بودن روزی برای کنترل افراد حریص می باشد.

امام علی (ع) در بخشی از خطبه پنجم، در این باره می فرماید: «اگر درباره آن سخن بگویم، می گویند حریص بر حکومت است و اگر سکوت کنم، می گویند از مرگ می ترسد به خدا سوگند انس و علاقه فرزند ابوطالب به مرگ و شهادت در راه خدا و اطاعت از اوامر الهى از علاقه طفل شیرخوار به پستان مادرش بیشتر است». ایشان در ادامه علّت سکوت خود را اسراری می داند که اگر آشکار شود، مردم همچون طنابها در چاه هاى عمیق به لرزه در مى آیند.

خدای متعال در آیه 88 سوره «حجر» به پیامبر (ص) مى فرماید: «هرگز چشم خود را به نعمتهاى مادى که به گروه هائى از کفار داده ایم میفکن». سپس اضافه مى کند: «هرگز به خاطر این مال و ثروت و نعمتهاى مادى که در دست آنهاست، غمگین مباش». چرا که: اولا: این نعمتهاى مادى نه پایدارند، نه خالى از درد سر، حتى در بهترین حالاتش نگاهدارى آن سخت مشکل است، بنابراین، چیزى نیست که چشم تو را به سوى خود جلب کند. ثانیا: چشم به امکانات دیگران دوختن، مایه انحطاط و عقب ماندگى است.