خداوند در قرآن به عنوان «خَيْرُ الرّازِقين» توصيف شده است. روزى هایی كه ديگران به يكديگر مى دهند آميخته با نقايص فراوان است و محدود و زودگذر، و اميدى به آينده آن نيست، که گاه توأم با منّت است و گاه همراه با تحقير يا انتظار مقابله به مثل؛ در حالى كه روزی خداوند نه حد و مرزى دارد و نه بيمى از آينده آن مى رود و نه منت و انتظارى در آن است؛ بلكه از لحظه قرار گرفتن در رحم مادر تا آخرين لحظه حيات، روزی اش داده می شود و حتّى در قيامت نيز براى افراد لايق، در سطحى بالاتر و والاتر وجود دارد.

واژه «رِزْق» به معنى بخشش و عطاى مستمر است، خواه دنيوى باشد يا اخروى، ولى غالبا در مورد رزق‌ هاى مادّى به كار رفته؛ هرچند استعمال آن در رزق‌هاى معنوى نيز كم نيست؛ و از آنجا كه بخشنده انواع نعمت ‌هاى مادى و معنوى خداوند است، واژه «رَزّاق» از صفات خاصّه او است.

هدف از روایاتی مثل کلام رسول خدا(ص) که: روزى از سوى خداوند مقدر شده، نه حرص حریص آن را جلب مى کند و نه اکراه افراد آن را منع مى کند، این نیست که جلو تلاش را بگیرد، بلکه افراد حریص را با توجه به مقدر بودن رزق، از حرصشان بازمى دارد؛ لذا در روایات امور زیادى به عنوان وسیله جلب روزى یا موانع آن معرفى شده، از جمله: ترک آزار مردم و جار و جنجال، انفاق در راه خدا، تمیز کردن اطراف خانه، شستشو و تمیز کردن ظروف و... .

اگر در نظام ارتزاق موجودات مختلف دقت و انديشه شود، نكات جالب و شگفت انگيزى از قدرت خداوندى بر ما روشن مى گردد؛ مثلا هرگز مواد غذایی جهان تمام شدنی نیست؛ یا طریق استفاده از روزی در بین موجودات مختلف است؛ یا بعضى مواد غذايى و رطوبت را از زمين مى گيرند، بعضى ها از آب، بعضى از هوا، و بعضى از طريق وابستگى به گیاهان وحیوانات ديگر و ...

خداوند زمینه روزی را در درون و بیرون وجود انسان قرار داده؛ در صورتی که انسان تلاش و کوشش کند و از فکر و درایت خود استفاده نماید و در جامعه عدالت اجتماعی باشد همه مردم به آن روزی که در آیات و روایات وعده آن داده شده و خداوند برایشان مقدر کرده می رسند. البته خداوند براى اين كه مردم روزى را تنها نتيجه تلاش و كوشش خود ندانند گاهی بدون تلاش و کوشش به برخی افراد روزی می دهد، که این یک استثنا می باشد.

هر موجود زنده ای برای فعالیت نیاز به موادی برای تأمین انرژی اش دارد و این مواد با نظام رزق الهی تأمین می شود که قرآن نیز به آن اشاره دارد. مثلا قرآن در سوره «فاطر» با متوجه کردن آدمی به روزی هایش، او را به شناخت خداوند به عنوان روزی دهنده ترغیب می کند. در آیاتی از سوره «روم» برای اثبات توحید الهی به 4 مساله، از جمله روزی دادن خداوند اشاره می شود و در سوره «ملک» نیز به روزی دهنده بودن خداوند تصریح می شود. همچنین در سوره های «یس، ق، هود و ذاریات» نیز به ابعاد دیگری از این نظام اشاره شده است.

خداوند در سوره حجر می فرماید: «خزائن و گنجینه هاى همه چیز نزد ماست، ولى ما جز به اندازه معین آن را نازل نمى کنیم». در آیه دیگر می فرماید: «اگر خداوند روزى را بدون حساب بگستراند بندگان منحرف شده ظلم و ستم مى کنند». تلاش براى زندگى علاوه بر دوری از تنبلى، موجب حرکت و نشاط مى شود و وسیله خوبى براى اشتغال سالم فکرى و جسمى است. با توجه به وجود شهوت و غرور در انسان، اگر همه چیز بى حساب در اختیار او قرار داشت، یک مشت انسانهاى بى کار، با شکم هاى سیر، غوغائى به پا مى کردند.

خداوند در سوره «هود» می فرماید: «هیچ دابّه اى در روى زمین نیست، مگر این که رزق و روزى آن بر خدا است، در هر جا باشد روزیش را به او مى رساند». در واقع خداوند روزی جنبندگان را هر کجا باشند و در هر وضع و شرائطى به آنان مى بخشد؛ از روزی حیوانات غول پیکر دریائى گرفته، تا جنبندگان بسیار کوچکى، حتى غذاى کودک در رحم مادر را مقرر کرده، حتی از نظر «کمیت» و «کیفیت» کاملاً منطبق بر خواسته ها و نیازهاى آنها است، از این رو هیچ کس نباید براى به دست آوردن روزى خود کمترین نگرانى به خویش راه دهد.
 

رزق و روزى موجودات زنده، از جالب ترین مسائلى است که با گذشت زمان و پیشرفت علم، صحنه هاى شگفت انگیزى از آن فاش مى گردد، همه موجودات حتی گیاهان در اعماق دریا، جنین در شکم مادر و... روزی آنها توسط خداوند مشخص شده. از سویی در آیات قرآن، هنگام بحث از روزى خواران تعبیر به دابه و جنبنده شده که اشاره لطیفى به رابطه انرژى و حرکت دارد. هر جا حرکتى هست نیازمند ماده انرژى زاست، یعنى ماده اى که منشأ حرکت باشد و اگر حرکت را به معنى وسیعش تفسیر کنیم، گیاهان را هم در بر مى گیرد، و آن حرکت در مسیر نمو دارند.

خداوند در سوره عنکبوت مى فرماید: «بسیارند جنبندگانى که حتى نمى توانند روزى خود را حمل کنند و ذخیره غذائى هم در لانه خود ندارند و هر روز، روزى نو مى خواهند، اما خدا آنها را گرسنه نمى گذارد و روزى مى دهد و همو به شما روزى مى بخشد». خداوند که روزی همه موجودات از جمله مورچه ها، پرندگان و حتی جنین در شکم مادر را فراموش نکرده از نیاز انسان نیز با خبر است و به او روزی می دهد. اما انسان گاهی از ترس قطع روزی به زندگی آلوده چسبیده و زیر بار هر ظلم و ستمی می رود.