امام علي(ع) در پی شکایت مردم از خلیفه سوم و تقاضاي آنان براي پادر مياني به نزد عثمان رفته و نخست از علم و آگاهی او به احکام اسلامی در مورد رعایت حقوق مردم سخن می گوید؛ سپس به سوابق عثمان از جمله همنشینی با پیامبر(ص) و سابقه پیوند خویشاوندی با پیامبر(ص) اشاره می کند و براى بازگرداندن عثمان به مسير صحيح، تأكيد مي كند كه راه حق و عدالت روشن است و چشم او بينا؛ چرا از بى راهه مى رود و جان خود را به خطر مى افكند؟ ولى با تأسف فراوان هيچ يك از اين بياناتِ دلسوزانه و خيرخواهانه در او اثري نگذاشت و سرانجام شد آنچه نبايد مي شد.

مهمترين عواملی كه موجب خشم عمومی مردم نسبت به «عثمان» شد عبارتند از: 1- او پستهاى حسّاس كشور اسلامى را در ميان اطرافيان و خويشاوندان خود كه بسيارى از آنان نالايق، فاسد و دور از تعاليم اسلام بودند تقسيم نمود. 2- شخصيت هاى بسيار بزرگوار و برجسته اى همچون «ابوذر»، «عمار یاسر»، «عبدالله بن مسعود» و ... را تبعید و یا مجازات كرد. 3- اموال بيت المال را بدون حساب و كتاب در ميان اقوام و بستگانش تقسيم كرد در حالى كه مستمندان با ايمان در آتش فقر مى سوختند. 4- مخالف دستورات کتاب الله عمل می کرد.

اعمال عثمان باعث شد اصحاب پیامبر(ص) به آن دسته که در مرزها پراکنده شده بودند نوشتند: دین محمّد(ص) پشت سر شما تباه شد. پس بشتابید و دین محمّد(ص) را به پا دارید. اصحاب از هر سو روى آوردند، تا آن که عثمان را کشتند.

در کتاب «الامة و السیاسة» آمده: طلحه ضمن نامه ای به اهالی مصر، آنها را به قتل عثمان تحریک نمود. او نوشت: «به سوى ما بیایید و جانشینى پیامبر خدا را به دست گیرید، پیش از آن که از سزاواران آن گرفته شود؛ چرا که کتاب خدا تبدیل و سنّت پیامبر خدا دگرگون و احکام دو خلیفه پیشین، دگرسان شده است. پس اگر به خدا و روز آخرت ایمان دارید، به سوى ما بیایید. بر حقّ ما چیره و بر سهم ما از بیت المال، مسلّط شده اند و خلافت پس از پیامبر(ص) اکنون، سلطنت ستم است که هر کس بر چیزى چیره شود، آن را مى خورد».

مِقداد از یاران شجاع و نجیب پبامبر(ص) بود که در تمام جنگ هاى پیامبر(ص) شرکت کرد و یکی از چهار نفری است که بهشت شیفته دیدار آنان است. او پس از پیامبر(ص) در مسیر ولایت و صراط مستقیم ماند و از مطیع ترین یاران على(ع) بود و از معدود کسانی بود که بر پیکر فاطمه(س) نماز گزارد. وی با سخنرانی شکوهمندی، با خلافت عثمان مخالفت کرد.او در سال 33 هجری در هفتاد سالگى وفات کرد.

دليل اين دستورهاى ضد و نقيض اين بود كه عثمان در آغاز گمان مى كرد ماندن على(ع) در مدينه سبب تشويق مردم به عزل او و بيعت با آن حضرت به عنوان خلافت خواهد شد. سپس هنگامى كه حضرت از مدينه بيرون رفت، عثمان احساس كرد كسى جز على(ع) نمى تواند از او دفاع كند و سبب نجات او از دست شورشيان شود، لذا از آن حضرت تقاضاى بازگشت به مدينه را كرد. باز هنگامى كه خبرهايى به او رسيد كه مردم شعار بيعت با امام را سر داده اند، وحشت بر او مستولى شد و بار ديگر تقاضاى خروج آن حضرت را از مدينه كرد.

طلحة مردم را بر ضدّ عثمان برانگیخته و فرماندهى محاصره کنندگان خانه او را در دست داشت. عثمان به امام علی(ع) گفت: آیا راضى مى شوى که من کشته شوم و نعمت و کارت از دست برود؟ امام(ع) فرمود: نمی گذاریم طلحه خلافت را به دست بگیرد. سپس به سوى مردم رفت و نماز ظهر و عصر را با آنان خواند و مردم از گرد طلحه پراکنده شدند. چون طلحه چنین دید، رو به عثمان آورد و از کرده هاى قبلى اش پوزش خواست .

مصریانْ نزد عثمان از بد رفتاری عبدالله بن سعد شکایت کرده و گفتند: ما از مصر آمدیم و جز خون تو را نمى خواستیم، امّا با وساطت على(ع) و محمدبن مسلمه بازگشتیم، تا آن که در بُوَیب، غلام تو را گرفتیم و نامه و مُهرت به عبد الله بن سعد را به دست آوردیم که در آن، به تازیانه زدن بر پشت هایمان و... فرمان داده بودى. عثمان نامه را انکارکرد و گفت نمی دانم آن را چه کسی نوشته. مصریان گفتند: تو شایستگى حکومت نداری،  و او را در محاصره داشتند تا او را کشتند.

میان عثمان و عایشه کشمکش و دشمنى بود و این از آن جهت بود که عثمان، سهمى را که عمر به عایشه مى داد، کم کرد و سهمش را مانند دیگر زنان پیامبر قرار داد. عایشه با تمام توان، اصرار بر کشتن عثمان داشت و مى گفت: «اى مردم! این پیراهن پیامبر خداست که کهنه نشده؛ ولى سنّتش کهنه شده است. پیر خِرِفت را بکشید، خدا او را بکشد».