«ربا» همانند موریانه اقتصاد سالم را نابود می کند. از این رو موضع گیری اسلام در برابر مسئله ربا آن چنان صریح و آشکار است که جای هیچ گونه شک و شبهه ای باقی نمی ماند. لذا خداوند در قرآن می فرماید: «آنچه را از [سود] ربا باقى مانده، رها کنید؛ اگر ایمان دارید، ... بدانید خدا و رسولش، به شما اعلان جنگ مى کنند». تعبیر به اعلان جنگ در قرآن، تنها در همین گناه کبیره آمده است. همچنین امام صادق(ع) در حدیثی می فرمایند: «هنگامی که خداوند بخواهد جمعیتی را نابود کند در آنها ربا آشکار می شود».

قرآن واژه ای زیبا برای «استعمار» انتخاب کرده که بیانگر همه محتوای آن در تمام اشکالش و با تمام ریزه کاری هایش است. واژه پرمعنی «استضعاف» را انتخاب کرده که هر گونه «استثمار»، تضعیف فکری، سیاسی، اقتصادی و... را به منظور بهره کشی از فرد یا گروهی در بر می گیرد. از سوي ديگر قرآن به «مستضعفان» وعده پیروزی داده؛ زیرا آنان بالقوه نیرومندند، هرچند موقتا تحت فشار دشمن قرار دارند؛ اما دائما در تلاش و تکاپو هستند. از این رو می فرماید: «ما اراده کرده ایم تا ... آنان را پیشوایان و وارثانِ روى زمین قرار دهیم».

رسیدگی به اوضاع اقتصادی محرومین و رفع ستم هایی که به آنها شده آن قدر مسئولیت و مأموریت مهمی است که یوسف(ع) به خاطر انجام آن حاضر به همکاری با چنان حکومتی شد تا - چنانکه در روایات ما نیز آمده - شخص صالح در دستگاه حکومت جور پناهگاهی برای محرومان گردد.
همچنین بسیاری از مفسران استفاده از واژه «رب» را برای عزیز مصر بی اشکال می دانند؛ چون این واژه - همان طور که مثال های زیادی در خود سوره یوسف دارد - فقط برای خداوند به کار نمی رود.

خدا درباره چگونگی عذاب دوزخیان در قيامت در سوره «فرقان» مى فرمايد: «وقتى كه در مكان تنگ و محدودى از جهنّم افكنده شوند در حالى كه در غُل و زنجيرند، واويلاى آنها بلند مى شود». به آنها مي گويند: اين داد و فريادتان بيهوده است و مشكلى را حل نمى كند: «امروز نه يك بار واويلا بگوييد، بسيار واويلا سر دهيد [كه مصائب شما زياد است و در خور واويلاها!]». اين تعبير نشان مي دهد كه آنها در دوزخ نيز آزاد نيستند و در بند و زنجيرند. همچنین در سوره «مؤمنون» مى فرمايد: «[چون] ضربه هاى شعله سوزان آتش بر صورت هايشان نواخته مى شود، چهره هايشان در هم كشيده است».

خداوند در سوره «حجّ» مى فرمايد: «كسانى كه كافر شدند و آيات ما را تكذيب كردند، عذابى خوار كننده براى آنها خواهد بود». قرآن نمي گويد كه اين عذاب چگونه دوزخيان را به ذلّت مى كشاند؟ بلكه با اشاره اى كلّى آمده است تا بسيارى از جنبه هاى تحقيرآميز عذاب هاى دوزخ را شامل شود. در اين صورت، مستكبران گردنكش به پايين ترين مرحله ذلّت كشيده مي شوند. به هر حال عذاب هاى دوزخ آميخته با انواع اهانت ها و مايه آزار جان است و اين تجسّمى است از تحقيرها و اهانت ها كه نسبت به انبياء الهى، مؤمنان پاكدل و مستضعفان باايمان داشتند.

از مجموع آيات قرآن و روايات بر مي آيد كه در «اعراف» دو گروه وجود دارند؛ گروهى از مردان الهى و شخصيت هاى بزرگ و مقرّب درگاه خداوند و گروهى از مستضعفان و كسانى كه اعمال صالح و ناصالح را به هم آميخته اند، بعضى حسناتشان بر سيّئات آنها پيشى گرفته و بعضى سيئاتشان بر حسنات آنها و در حقيقت در ميان بهشت و دوزخ سرگردانند. اينجاست كه آن رجال الهى تمام اين گروه را از سيمايشان مى شناسند، به آنهايى كه لايق شفاعت هستند و از گوهر ولايت اولياء الله بهره مندند، مى گويند: به بهشت برويد؛ اما بقيه را راهى دوزخ مى سازند.

از منظر قرآن جنک دارای اهدافی است؛ همانند: دفع هجوم دشمنان، که همان جهاد دفاعی است و قرآن در این باره می فرماید: «در راه خدا، با کسانی که با شما می جنگند، نبرد کنید». هم چنین از دیگر اهداف جنگ، دفاع از مستضعفان و مظلومان است و می فرماید: «چرا در راه خدا، و مردان و زنان و کودکانی که[به دست ستمگران] تضعیف شده اند، پیکار نمی کنید؟!». از سویی جنگ با پیمان شکنان را از دیگر اهداف جنگ دانسته و می فرماید: «آیا با گروهی که پیمان های خود را شکستند و تصمیم به اخراج پیامبر گرفتند، پیکار نمی کنید؟!» و ...

«انتظار» در ابعاد گوناگونِ حيات انسانى، آثاری ژرف مى گذارد ولی بيشترين اثرگذارى آن در بُعد تعهدها و مسئوليت هاى اجتماعى و احساس ديگرخواهى و انسان دوستى عينيت مى يابد؛ زيرا كه در مفهوم انتظار، انسان گرايى نهفته است. انسان منتظر، پيوندى ناگسستنى با هدف ها و آرمان هاى امام منتظر و موعود خود دارد و در آن راستا گام بر مى دارد و همسان و همسو با آن اهداف و آرمان ها حركت مى كند و همه جهت گيرى ها و گرايش ها و گزينش هايش در آن چارچوب قرار مى گيرد.

برخی گناهکاران و غیر مسلمانان، مستضعفان قاصری هستند که عدم اجابت دعای شان می تواند تأثیرات مخربی داشته باشد و شعله ضعیف معنویت را در دل های شان خاموش کند. اما دعای معاندان مقصر که با علم به مسیر حق باز هم راه باطل را می پیمایند به هیچ وجه مورد پذیرش قرار نمی گیرد. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که منظور از استجابت دعا در آن احادیث، دعایی است که شخص غیر مسلمان در حق یک مسلمان می کند نه اینکه دعایش برای خودش مستجاب باشد.

در سوره «قصص» از تأثير اراده خداوند در سرنوشت اقوام، سخن مى گويد که مايه دلگرمى همه امت هاى تحت ستم است؛ قرآن مى فرمايد: «ما اراده كرده ايم تا بر مستضعفان زمين نعمت بخشيم و آنان را پيشوايان و وارثان روى زمين قرار دهيم». تعبير به «نريد» به صورت فعل مضارع دليل بر استمرار است يعني اين يك قانون هميشگى است كه خداوند حكومت روى زمين را سرانجام در اختيار مستضعفان قرار مى دهد. البته سخن از مستضعفان است كه در حال تلاش و جهادند، و از سوى دشمنان تضعيف مى شوند نه ضعيفان، كه تن به ضعف و ذلّت داده اند.